Instytucja upadłości konsumenckiej, pomimo obecnego znacznego zliberalizowania przepisów, nie jest dostępna dla każdego dłużnika – osoby fizycznej. Z założenia nie powinien korzystać z instytucji oddłużenia dłużnik, który celowo się zadłuża, a następnie nie jest w stanie zaspokoić wierzycieli. Wśród przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej wymienia się przesłankę pozytywną oraz sześć przesłanek negatywnych. Przesłankami pozytywnymi ogłoszenia upadłości konsumenckiej są:
BLOG
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, a upadłość konsumencka
Jakiś czas temu na profilu Kancelarii na Facebooku przedstawiliśmy zagadnienie co do dopuszczalności zawarcia przez syndyka umowy ze spółdzielnią mieszkaniową, której przedmiotem byłoby przeniesienie własności lokalu mieszkalnego. Chodzi tu o “wykup” spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przez syndyka.
https://www.facebook.com/upadlosc.prawnik/posts/609887825825289
Zaprezentowane wątpliwości w dużej mierze zostały wyjaśnione przez jedno z rozstrzygnięć sądowych. Upadły będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej wniósł o ustalenie, że w skład masy upadłości nieprowadzącego działalności gospodarczej upadłego konsumenta nie wchodzi roszczenie o ustanowienie odrębnej własności spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.
POSTANOWIENIE
Oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości
Postanowienie
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 26 lipca 2016 r.
Ts 105/16
Trybunał Konstytucyjny po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 233, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
postanawia: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 czerwca 2016 r. (data nadania) skarżąca – Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe Sp. z o.o. (dalej: skarżąca lub spółka) zakwestionowała zgodność art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U.2015.233, ze zm.; dalej: prawo upadłościowe) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Dnia 19 listopada 2015 r. (data nadania) skarżąca wystąpiła do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku skarżącej. Przewodniczący Sądu Rejonowego w W. dla spraw upadłościowych i naprawczych zarządzeniem z listopada 2015 r. zwrócił wniosek bez uprzedniego wezwania skarżącej do jego uzupełnienia. Jak podkreślił sędzia, skarżąca nie dołączyła do wniosku o ogłoszenie upadłości własnego i sporządzonego na piśmie oświadczenia co do prawdziwości danych zawartych we wniosku. Na to zarządzenie skarżąca złożyła zażalenie, które Sąd Okręgowy w W. oddalił postanowieniem z lutego 2016 r.
W przekonaniu skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „obowiązujący do 31 grudnia 2015 r.” jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim „odmawia rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego obejmującej likwidację jego majątku wobec nieokazania oświadczenia co do prawdziwości danych wskazanych we wniosku, nakazując jego bezwzględny zwrot, podczas gdy oświadczenie może być okazane przez dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku na wezwanie sądu do jego uzupełnienia, a jego brak nie uniemożliwia podjęcia równolegle pozostałych czynności w sprawie do czasu uzupełnienia oświadczenia bądź ich wstrzymanie do czasu uzupełnienia jego braku”. Naruszenie zasady państwa prawa i sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) ma – zdaniem skarżącej – polegać na tym, że art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „tworzy iluzoryczność ochrony wynikającej z istoty i celu prawa upadłościowego (…) powiązanej ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w bardzo krótkim terminie dwóch tygodni od daty powstania przesłanek do jego złożenia: wierzycieli oczekujących zaspokojenia w największym możliwym zakresie z majątku dłużnika od czasu powstania niewypłacalności, z drugiej strony dłużnikowi poprzez zabezpieczenie majątku na czas rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości oraz osobom odpowiedzialnym za złożenie wniosku przed niekorzystnymi dla nich konsekwencjami finansowymi wynikającymi z przeniesienia odpowiedzialności”. W ocenie skarżącej zaskarżony przepis „narusza zasadę równości wobec prawa wobec faktu zróżnicowania podmiotów, wobec których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się bezpośrednio i mają zagwarantowane prawo do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych w przewidzianym dodatkowym terminie bez ujemnych skutków prawnych, podczas gdy podmioty, wobec których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio, tego rodzaju prawa zostały pozbawione”. Skarżąca podnosi również, że art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „narusza zasadę prawa do sądu, gdyż bezwzględny zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pozbawia dłużnika jego rozpoznania w sytuacji spełnienia przesłanek ogłoszenia upadłości, podczas gdy brak oświadczenia nie powinien stanowić przeszkody do rozpoznania wniosku, a powinien być uzupełniony w wyniku wezwania do usunięcia braków formalnych pisma”.
Skarżąca podkreśla, że „kwestionowany zapis utracił moc (1 stycznia 2016 r.) wraz z wejściem w życie ustawy prawo upadłościowe. Jednakże jego treść ma i może mieć wpływ nadal na sytuację skarżącej wtedy, gdy osoba trzecia postawi zarzut wobec skarżącej oraz ówczesnemu prezesowi zarządu spółki o niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości w listopadzie 2015 r”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona wymagania określone w art. 64-66 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.2016.293; dalej: TKU) i czy nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 77 ust. 3 TKU, w tym czy skarga nie jest oczywiście bezzasadna (art. 77 ust. 3 pkt 3 TKU).
Zdaniem skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim „odmawia rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego obejmującej likwidację jego majątku wobec nieokazania oświadczenia co do prawdziwości danych wskazanych we wniosku, nakazując jego bezwzględny zwrot, podczas gdy oświadczenie może być okazane przez dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku na wezwanie sądu do jego uzupełnienia, a jego brak nie uniemożliwia podjęcia równolegle pozostałych czynności w sprawie do czasu uzupełnienia oświadczenia bądź ich wstrzymanie do czasu uzupełnienia jego braku”. Skarżąca podkreśla, że przepis, którego kontroli domaga się w postępowaniu skargowym, utracił moc obowiązywania 31 grudnia 2015 r.
Na wstępie Trybunał wyjaśnia, że wbrew stanowisku skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego nie utracił mocy obowiązywania. Przepis ten obowiązuje nieprzerwanie od wejścia w życie prawa upadłościowego, a zmiana, do której nawiązuje skarżąca, tj. uchwalenie ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U.2015.978, ze zm.), nie miała wpływu na jego brzmienie. Stanowi on, że w razie niezłożenia oświadczenia na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości wniosek ten zwraca się bez wzywania dłużnika do jego uzupełnienia.
Trybunał przypomina, że stosownie do art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga przysługuje tylko temu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, dlatego należy w niej wskazać, która konstytucyjna wolność lub które konstytucyjne prawo skarżącego i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone, a także uzasadnić zarzut niezgodności przedmiotu kontroli ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem, z powołaniem argumentów lub dowodów na poparcie tego zarzutu (art. 65 ust. 1 pkt 2 i 3 TKU). Jeśli skarga spełnia te wymagania, lecz skarżący nie zdołał wykazać naruszenia swoich konstytucyjnych praw, ponieważ nienależycie uzasadnił sformułowane w niej zarzuty, to należy odmówić nadania skardze dalszego biegu ze względu na jej oczywistą bezzasadność (art. 77 ust. 3 pkt 3 TKU).
Trybunał zwraca uwagę na to, że powołane przez skarżącą wzorce wyrażające zasady ustrojowe, tj. art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, mogą być rozpatrywane wyłącznie w powiązaniu z wzorcem wyrażającym konkretne konstytucyjne prawo podmiotowe. Takim wzorcem jest w analizowanej skardze art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zatem główny zarzut, który wobec art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego stawia skarżąca, oparty jest na naruszeniu przysługującego jej prawa do sądu, statuowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. To właśnie z brakiem wezwania do uzupełnienia wniosku o ogłoszenie upadłości i automatycznym jego zwrotem skarżąca wiąże naruszenie swojego prawa do sądu. Trybunał podkreśla jednak, że zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości nie stanowi przeszkody do jego ponownego złożenia. Dodatkowe kwestie, które podnosi skarżąca, jak np. sankcje związane z niezłożeniem przez likwidatora spółki wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, nie zostały zaś należycie powiązane ani z jej sprawą, ani tym bardziej z dochodzonym przed Trybunałem prawem do sądu. Trzeba też zaznaczyć, że skarżąca nie wskazała szczegółowo, który element prawa do sądu został naruszony przez zakwestionowaną regulację.
Sprzedanego przez bank długu łatwiej uniknąć
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 29 czerwca 2016 r.
III CZP 29/16
Nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 KC).
Bankowy tytuł egzekucyjny stanowi pozasądowy tytuł egzekucyjny wydawany na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych. 14 kwietnia 2015 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy Prawa bankowego pozwalające bankom na wystawianie bankowych tytułów egzekucyjnych oraz na wszczynanie na ich podstawie postępowania egzekucyjnego naruszają konstytucyjną zasadę równości. Przepisy te utracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 roku. Przepis art. 96 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku na podstawie, którego BTE był wydawany został uchylony ustawą z dnia 25.09.2015 r. o zmianie ustawy – prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854), która weszła w życie 27.11.2015 r. Ustawa ta uchyliła także kolejny zakwestionowany przez TK przepis tj. art. 97.
Stanowił on, że bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia.
Roszczenia wynikające z czynności bankowych, jak kredyt, pożyczka czy karta kredytowa, przedawniają się z upływem krótkiego, dwu lub trzyletniego terminu. Jego bieg był przerywany m.in. przez złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności b.t.e. (przez wszczęcie postępowania klauzulowego), czy złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego (wszczęcie postępowania egzekucyjnego) i nie biegł przez czas trwania takiego postępowania.
W praktyce po umorzeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego w oparciu o tytuł wykonawczy składający się z b.t.e. i klauzuli wykonalności wierzyciel bankowy sprzedaje przysługującą mu wierzytelność. Nabywcą takiej wierzytelności zostają tzw. firmy windykacyjne (fundusze sekurytyzacyjne), które następnie same dochodzą zaspokojenia nabywanej wierzytelności.Zasadą przy umowie zbycia wierzytelności – cesji jest to, iż nabywca wierzytelności (cesjonariusz) wstępuje w ogól praw przysługujących zbywcy wierzytelności (cedentowi). Art. 509 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, iż wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
W związku z cesją wierzytelności stwierdzonej b.t.e., na tle praktyki orzeczniczej wyłoniło się jednak zagadnienie prawne: Czy przerwa biegu przedawnienia spowodowana złożeniem wniosku o wszczęcie egzekucji przez wierzyciela będącego bankiem wywołuje skutek wobec cesjonariusza tej wierzytelności nie będącego bankiem, gdy egzekucja prowadzona na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego klauzulą wykonalności została umorzona na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania cywilnego?
Powyższą kwestię rozstrzygnął Sąd Najwyższy w przedstawionej uchwale z dnia 29 czerwca 2016 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 29/16, stwierdzając jednoznacznie, iż nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 123 § 1 pkt 2 Kodeksu cywilnego).
Innymi słowy tylko bank może korzystać z dobrodziejstwa przerwania biegu przedawnienia w przypadku, gdy egzekucja była prowadzona na podstawie b.t.e.
Jak wskazano w uzasadnieniu uchwały, procedura wystawienia b.t.e. i wszczęcia na jego podstawie egzekucji, przewidziana była wyłącznie dla banków i miała charakter szczególny. Skutki więc wszczęcia egzekucji na podstawie takich tytułów wykonawczych, dotyczyć mogą tylko banków. Podmioty, które nabyły od nich wierzytelności, dla skutecznego przerwania biegu przedawnienia, muszą natomiast wytoczyć przeciwko dłużnikowi osobne powództwo, w terminie dwóch lub trzech lat, od daty pierwotnej wymagalności roszczenia.
Dla funduszy sekurytyzacyjnych jest to orzeczenie wyjątkowo niekorzystne. W praktyce bowiem banki, przed podjęciem decyzji o cesji danej wierzytelności, prowadziły działania windykacyjne we własnym zakresie, stosując masowo b.t.e. i prowadząc na jego podstawie, nieraz wielokrotnie, postępowania egzekucyjne. Czas więc, który upływał od dnia wymagalność roszczenia wynikającego z umowy, do dnia cesji wierzytelności, zazwyczaj przekraczał okres, w którym dane roszczenie ulegało przedawnieniu. W świetle uchwały Sądu Najwyższego, znacząca część wierzytelności nabytych od banków, już w momencie cesji wierzytelności stała się przedawniona.
Komornik nie może powiększyć opłaty egzekucyjnej o podatek VAT
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 7 lipca 2016 r.
III CZP 34/16
Komornik sądowy, określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego, nie może podwyższyć opłaty egzekucyjnej, ustalonej na podstawie art. 49 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 790 ze zm.), o stawkę podatku od towarów i usług.
Uchwałę tę podjęto w odpowiedzi na następujące pytanie Sądu Okręgowego w Białymstoku:
Czy komornik sądowy określając wysokość kosztów postępowania egzekucyjnego uprawniony jest do powiększenia opłaty egzekucyjnej, ustalanej na podstawie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, o kwotę podatku VAT?
Kwestia podanna pod rozstrzygnięcie SN jest konsekwencją wydania przez Ministra Finansów 9 czerwca 2015 r. interpretacji ogólnej sygn.: PT1.050.1.2015.LJU.19 w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności wykonywanych przez komorników sądowych (Dz. Urz. Min. Fin. z dnia 15 czerwca 2015 r. poz. 41).
Interpretacją tą zmieniono dotychczasowe stanowisko wyrażone w interpretacji ogólnej z 30 lipca 2004 r. sygn.: PP10-812-802/04/MR/1556PP (Dz. Urz. Min. Fin. z 10 sierpnia 2004 r., Nr 10, poz. 93), zgodnie z którym komornicy sądowi nie byli uznawani za podatników VAT, nie płacili zatem podatku VAT od wykonywanych przez siebie czynności egzekucyjnych.