Dla upadłych emerytów i rencistów skutki postępowania upadłościowego mogą być niekiedy dotkliwe. Zgodnie z art. 61 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.) z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Zgodnie natomiast z art. 833 § 4 k.p.c. świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. W takim też zakresie nie wchodzą one do masy upadłości. W myśl zaś art. 833 § 5 k.p.c. do egzekucji z rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Przez przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym (art. 833 § 4 KPC) rozumieć należy przede wszystkim art. 140–144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, dalej. “uemr”. Zgodnie z art. 140 uemr, świadczenia pieniężne określone tą ustawą podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do wysokości 60%, na zaspokojenie należności związanych z odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych oraz w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych do wysokości 50%, a na zaspokojenie innych należności do wysokości 25%. W przypadku zbiegu potrąceń sum egzekwowanych, potrącenia nie mogą przekraczać łącznie: 1) 60% świadczenia przy potrącaniu należności alimentacyjnych, 2) 50% świadczenia przy potrącaniu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych oraz zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, 3) 25% świadczenia przy potrącaniu innych należności (art. 140 ust. 6 uemr). Wolne od egzekucji i potrąceń są emerytury i renty w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty przy potrącaniu należności egzekucyjnych na mocy tytułów wykonawczych oraz potrącanych na zaspokojenie należności alimentacyjnych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (art. 141 ust. 1 uemr). Wysokość najniższej emerytury i renty ogłasza Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej – Monitor Polski co najmniej na siedem dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji tych świadczeń (art. 94 uemr). Ograniczenia egzekucji przewidziane w uemr stosuje się ponadto do egzekucji z rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 833 § 1 pkt 5). Jeśli chodzi o rentę socjalną to jest ona świadczeniem wypłacanym z systemu zabezpieczenia społecznego i w całości finansowana jest z budżetu państwa. Podobnie jak inne świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych (renty, emerytury), podlega egzekucji w granicach wskazanych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy ustawy upadłościowej nie regulują odrębnie zasad wypłaty świadczenia emerytalnego rentowego. W niektórych oddziałach ZUS ukształtowała się praktyka, że ich postępowanie jest uzależnione od zakresu roszczenia syndyka skonkretyzowanego we wniosku. W przypadku wystąpienia syndyka masy upadłości z roszczeniem o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od Zakładu do określonej wysokości np. 25 % świadczenia wskazanego w art. 140 ust. 1 pkt. 3 uemr organ rentowy przekaże kwoty wchodzące w skład masy upadłości w wysokości wynikającej z roszczenia syndyka z zachowaniem kwoty wolnej od egzekucji i potrąceń określonej w art. 141 ust. 1 pkt. 1 uemr. Jednak wniosek syndyka o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od Zakładu bez wskazania ich wysokości względnie wniosek o przekazywanie wszelkich świadczeń należnych upadłemu od Zakładu organ rentowy zrealizuje i przekaże syndykowi kwoty wchodzące w skład masy upadłości z zachowaniem kwoty wolnej od egzekucji i potrąceń określonej w art. 141 ust. 1 uemr. tj. 50 % kwoty najniższej emerytury lub renty.
Tag: upadłość konsumencka
Wpływ ogłoszenia upadłości na umowy najmu i dzierżawy
Dzisiejszy wpis będzie poświęcony kwestii wpływu ogłoszenia upadłości wynajmującego bądź najemcy na umowę najmu lub dzierżawy.
Ogłoszenie upadłości nie wpływa automatycznie na byt prawny umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości, jeżeli przedmiot umowy został wydany najemcy lub dzierżawcy przed ogłoszeniem upadłości. Nieruchomość upadłego z chwilą ogłoszenia upadłości stanowi masę upadłości, która podlega spieniężeniu celem zaspokojenia wierzycieli upadłego, która podlega spieniężeniu celem zaspokojenia wierzycieli upadłego. Z kolei najemca lub dzierżawca rzeczy jest jej posiadaczem zależnym. o
Często obowiązywanie umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości (lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną własności, czy objętego spółdzielczym własnościowym prawem( oraz przedsiębiorstwa upadłego utrudnia likwidacje masy upadłości. Jest tak w sytuacji, gdy nie można znaleźć nabywcy na dzierżawioną nieruchomość lub zajętą przez najemcę, a także gdy obowiązujący najem lub dzierżawa rzutuje na możliwą do uzyskania cenę sprzedaży.
Trwanie umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości czy przedsiębiorstwa upadłego może także prowadzić do pokrzywdzenia wierzycieli upadłościowych. Będzie tak, gdy czynsz ustalony w umowie przez upadłego odbiega od przeciętnego czynszu, a jest możliwość wynajęcia czy wydzierżawienia danego obiektu (mieszkania) przez syndyka za wyższą stawkę. Z tych też powodów ustawodawca przyznał sędziemu – komisarzowi uprawnienie do wydawania postanowień, na podstawie których syndyk wypowiada umowę najmu, dzierżawy nieruchomości (lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość) upadłego albo przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, także wtedy, gdy wypowiedzenie tej umowy przez upadłego nie było dopuszczalne (art. 109 ust. 1 zd. 1 p.u. oraz 109 ust. 3 p.u.).
Sędzia – komisarz może wydać postanowienie upoważniające syndyka do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości upadłego albo przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części, jeżeli trwanie umowy utrudnia likwidację masy upadłości albo gdy czynsz najmu lub dzierżawy odbiega od przeciętnych czynszów za najem lub dzierżawę nieruchomości tego samego rodzaju. (art. 109 ust. 1 zd. 2 p.u. oraz 109 ust. 3 p.u.). Na postanowienia sędziego – komisarza przysługuje zażalenia (art. 109 ust. 1 zd. 3 p.u. oraz 109 ust. 3 p.u.). Kształtowanie przez syndyka zobowiązań z umów wzajemnych zaciągniętych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości jest uzależnione od spełnienia trzech kumulatywnych przesłanek.
W oparciu o dyspozycje przepisu art. 109 ust. 1 p.u. syndyk ma możliwość wypowiedzenia umowy najmu lub dzierżawy nieruchomości upadłego oraz przedsiębiorstwa upadłego lub jego zorganizowanej części, jeżeli umowa najmu lub dzierżawy została zawarta na czas oznaczony, a w umowie nie przewidziano możliwości jej wypowiedzenia albo jeżeli umowa została zawarta na czas nieoznaczony, ale termin jej wypowiedzenia przewidziany w umowie jest znacząca dłuższy niż termin ustawowy. W takiej sytuacji sędzia – komisarz postanowieniem może skrócić taki termin wypowiedzenia do trzech miesięcy.
Przepis art. 109 ust. 1 p.u. znajduję zastosowanie do wszystkich umów najmu nieruchomości oraz dzierżawy nieruchomości albo przedsiębiorstwa upadłego w tym także do umów najmu lokalu mieszkalnego. Sędzia – komisarz może mocą swojego postanowienia uwolnić syndyka od licznych ograniczeń wynikających z przepisów chroniących lokatorów przed nagłym rozwiązaniem stosunku prawnego, w ramach którego lokator korzysta z lokalu mieszkalnego. Takie przepisy są zawarte w ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r, o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Jak stanowi przepis art. 11 ust. 1 tej ustawy, jeżeli lokator jest uprawniony do odpłatnego używania lokalu, wypowiedzenie przez właściciela stosunku prawnego może nastąpić tylko z przyczyn określonych w ust. 2–5 u.ochr.lok., z zastrzeżeniem art. 21 ust. 4 i 5 u.ochr.lok.
Art. 11 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
- Jeżeli lokator jest uprawniony do odpłatnego używania lokalu, wypowiedzenie przez właściciela stosunku prawnego może nastąpić tylko z przyczyn określonych w ust. 2-5 oraz w art. 21 ust. 4 i 5 niniejszej ustawy. Wypowiedzenie powinno być pod rygorem nieważności dokonane na piśmie oraz określać przyczynę wypowiedzenia.
- Nie później niż na miesiąc naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, właściciel może wypowiedzieć stosunek prawny, jeżeli lokator:
1) pomimo pisemnego upomnienia nadal używa lokalu w sposób sprzeczny z umową lub niezgodnie z jego przeznaczeniem lub zaniedbuje obowiązki, dopuszczając do powstania szkód, lub niszczy urządzenia przeznaczone do wspólnego korzystania przez mieszkańców albo wykracza w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie z innych lokali, lub
2) jest w zwłoce z zapłatą czynszu lub innych opłat za używanie lokalu co najmniej za trzy pełne okresy płatności pomimo uprzedzenia go na piśmie o zamiarze wypowiedzenia stosunku prawnego i wyznaczenia dodatkowego, miesięcznego terminu do zapłaty zaległych i bieżących należności, lub
3) wynajął, podnajął albo oddał do bezpłatnego używania lokal lub jego część bez wymaganej pisemnej zgody właściciela, lub
4) używa lokalu, który wymaga opróżnienia w związku z koniecznością rozbiórki lub remontu budynku, z zastrzeżeniem art. 10 ust. 4.
- Właściciel lokalu, w którym czynsz jest niższy niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu w skali roku, może wypowiedzieć stosunek najmu:
1) z zachowaniem sześciomiesięcznego terminu wypowiedzenia, z powodu niezamieszkiwania najemcy przez okres dłuższy niż 12 miesięcy;
2) z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, na koniec miesiąca kalendarzowego, osobie, której przysługuje tytuł prawny do innego lokalu położonego w tej samej miejscowości, a lokator może używać tego lokalu, jeżeli lokal ten spełnia warunki przewidziane dla lokalu zamiennego.
- Nie później niż na pół roku naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, właściciel może wypowiedzieć stosunek prawny, o ile zamierza zamieszkać w należącym do niego lokalu, jeżeli lokatorowi przysługuje tytuł do lokalu, w którym może zamieszkać w warunkach takich, jakby otrzymał lokal zamienny, lub jeżeli właściciel dostarczy mu lokal zamienny. W lokalu zamiennym wysokość czynszu i opłat, z wyjątkiem opłat niezależnych od właściciela, musi uwzględniać stosunek powierzchni i wyposażenia lokalu zamiennego do lokalu zwalnianego.
- Nie później niż na 3 lata naprzód, na koniec miesiąca kalendarzowego, właściciel może wypowiedzieć stosunek prawny lokatorowi, o ile zamierza zamieszkać w należącym do niego lokalu, a nie dostarcza mu lokalu zamiennego i lokatorowi nie przysługuje prawo do lokalu, o którym mowa w ust. 4.
- Jeżeli właściciel, który wypowiedział stosunek prawny na podstawie przepisu ust. 5, nie zamieszkał w swoim lokalu lub zaprzestał w nim zamieszkiwać przed upływem pół roku od ustania wypowiedzianego stosunku prawnego, lokator jest uprawniony, według swojego wyboru, bądź do powrotu do lokalu na dotychczasowych warunkach bądź do żądania od właściciela zapłaty różnicy w czynszu i w opłatach, które płaci obecnie, w stosunku do tych, które płacił w ramach wypowiedzianego stosunku prawnego za okres jednego roku. Koszty przeprowadzki lokatora do lokalu ponosi właściciel.
Bezskuteczność skutków majątkowych rozwodu w stosunku do masy upadłości
Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2012 r. poz. 788, z późn. zm.). Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny.
Małżeńska wspólność majątkowa (ustawowa i umowna, w tym rozszerzona lub ograniczona) ustaje przede wszystkim z chwilą ustania małżeństwa, tzn. z chwilą śmierci jednego z małżonków lub jednoczesnej śmierci obojga małżonków (w tym kontekście por. także przepisy o uznaniu za zmarłego i o stwierdzeniu zgonu), albo z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwiązującego małżeństwo przez rozwód lub orzekającego unieważnienie małżeństwa. Natomiast w czasie trwania małżeństwa wspólność, o której mowa, ustaje na skutek: zawarcia przez małżonków umowy wyłączającej wspólność (art. 47 k.r.o.), zniesienia wspólności przez sąd z chwilą oznaczoną w wyroku (art. 52 § 1 i 2 k.r.o), całkowitego lub częściowego ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (art. 53 k.r.o.) oraz orzeczenia separacji (art. 615 k.r.o.).
Wspólność majątkowa małżeńska w okresie jej funkcjonowania między małżonkami jest wspólnością bezudziałową (łączną). Jej charakter prawny powoduje, że w czasie jej trwania nie można żądać podziału majątku wspólnego. Nie można również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do niego. Jednym ze skutków ustania wspólności majątkowej małżeńskiej jest przekształcenie się tej wspólności z bezudziałowej w udziałową (w częściach ułamkowych). Z tą chwilą powstają więc odrębne własne majątki małżonków. Każdy z nich obejmuje majątek odrębny małżonka, udział w majątku wspólnym (ściślej: udział we wspólności) oraz majątek nabyty po ustaniu wspólności. W przypadku ogłoszenia upadłości skutki ustania wspólności majątkowej są jednak dalej idące. W wyniku przekształcenia majątku wspólnego we wspólność w częściach ułamkowych następuje bowiem ustawowy podział majątku wspólnego. Podział ten polega na przyznaniu upadłemu wszystkich rzeczy i praw przysługujących dotychczas wspólnie małżonkom. Majątek wspólny – jak stanowi art. 124 ust. 1 p.u. – wchodzi do masy upadłości, a masa upadłości jest majątkiem upadłego . Małżonkowi upadłego przysługuje jedynie roszczenie o zapłatę należności z tytułu przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Innymi słowy przysługuje mu spłata z tytułu udziału. Zatem w wyniku ogłoszenia upadłości dochodzi nie tylko do ustania wspólności, ale również do swoistego (sui generis) podziału majątku wspólnego.
Z chwilą rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków ustaje wspólność ustawowa, jak i umowna pomiędzy nimi. Dla wierzycieli jednego z małżonków ustanie wspólności ustawowej przed ew. ogłoszeniem jego upadłości może być niekorzystne. Dlatego też przepisy chronią masę upadłości przed jej uszczupleniem w drodze ustanowienia rozdzielności majątkowej oraz zniesienia, ograniczenia czy ustania wspólności majątkowej małżeńskiej. I tak:
Skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej przez jednego z małżonków
Małżonkowie – zgodnie z przepisami prawa rodzinnego – mogą pozostawać w ustroju ustawowym bądź umownym. Ustrój ustawowy to ustrój wspólności majątku małżonków powstający z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa. W ustawowym ustroju wspólności majątkowej majątek wspólny obejmuje przedmioty nabyte w czasie jego trwania przez każdego z małżonków. W sytuacji, gdy małżonkowie zawarli umowę małżeńską, powstaje między nimi ustrój małżeński, który może obejmować rozszerzenie albo ograniczenie wspólności ustawowej bądź ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Upadłość konsumencka nie pozostaje bez wpływu również na stosunki majątkowo-małżeńskie – w zależności od obowiązującego ustroju majątkowego i od czasu, w jakim ten ustrój został ustanowiony, sytuacja prawna małżonka upadłej osoby fizycznej będzie kształtowała się różnorodnie.
W postępowaniu upadłościowym osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej (upadłość konsumencka), w sprawach nieuregulowanych odrębnie, odpowiednie zastosowanie mają ogólne przepisy o postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku upadłego. Przepisy upadłości konsumenckiej nie regulują odrębnie zagadnienia wpływu ogłoszenia upadłości na ustrój majątkowy małżeński, uznając, że zgodnie z generalną zasadą, postępowanie w sprawach objętych przepisami dotyczącymi upadłości konsumenckiej prowadzone jest przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o postępowaniu upadłościowym. Przepis art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe stanowi, że z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2012 r. poz. 788, z późn. zm.). Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi (art. 124 ust. 2 p.u.). Skutki stosowania przepisu art. 124 ust. 1 p.u. są zatem bardzo doniosłe. W przypadku upadłości małżonka, który jest przedsiębiorcą, cały wspólny majątek małżonków wchodzi w skład masy upadłości, mimo że wskutek ogłoszenia upadłości powstaje między nimi rozdzielność majątkowa. Jak wynika z regulacji k.r.o, w przypadku powstania rozdzielności majątkowej między małżonkami (np. wskutek rozwodu) dane składniki majątkowe stają się współwłasnością małżonków w częściach równych. W efekcie w postępowaniu upadłościowym dochodzi do sytuacji, w której w skład masy upadłościowej wchodzi nie tylko majątek należący do upadłego, ale również majątek należący do jego małżonka w zakresie objętym w momencie ogłoszenia upadłości wspólnością majątkową małżeńską. Pytanie zasadnicze, czy powyższy przepis art. 124 ust. 1 znajduje w pełni zastosowanie w postępowaniu upadłościowym prowadzonym wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. W tej kwestii zarysowały się dwa stanowiska. Według pierwszego z nich przepis ten jest także w pełni stosowany w przypadku upadłości konsumenckiej jednego z małżonków. Co oznacza, że majątek wspólny wchodzi do masy upadłościowej jednego z małżonków a drugiemu małżonkowi upadłego przysługuje wyłącznie roszczenie o zapłatę należności z tytułu przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Oznacza to, że małżonek upadłego traktowany jest jak zwykły wierzyciel upadłego i chcąc odzyskać swój udział, musi zgłosić swoją wierzytelność sędziemu komisarzowi z tytułu udziału w majątku wspólnym. Wierzytelność ta zaspakajana jest w kategorii czwartej. W zgłoszeniu wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym wysokość wierzytelności przysługującej małżonkowi dłużnika wynosi połowę wartości majątku wspólnego, chyba że małżonek upadłego udowodni, że przyczynił się do powstania majątku w stopniu wyższym od upadłego. W praktyce jednak wierzytelność w kwocie wyższej od połowy wartości majątku zostanie uwzględniona na liście wierzytelności wyłącznie wtedy, gdy przed ogłoszeniem upadłości podział majątku wspólnego został rozstrzygnięty prawomocnym orzeczeniem. Standardowo ustalanie nierównych udziałów rozstrzygane jest w procesie o podział majątku wspólnego. Jednakże w przypadku upadłości żadne postępowanie nie może się toczyć. Kwestia ta rozstrzygana jest w ramach ustalania listy wierzytelności. Według drugiego stanowiska, które nie jest pozbawione zasadnych argumentów, odpowiednie stosowanie przepisu art. 124 ust. 1 p.u. skutkuje tym, że w momencie ogłoszenia upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej powstaje rozdzielność majątkowa między małżonkami, lecz majątek wspólny małżonków nie wchodzi w skład masy upadłości upadłego konsumenta. Innymi słowy w postępowaniu upadłościowym w stosunku do osoby fizycznej “konsumenta” nie ma zastosowanie zdanie drugie przepisu art. 124 ust. 1 p.u. Jako uzasadnienie tego poglądu wskazuje się na wyniki wykładni systemowej Zgodnie bowiem z przepisem art. 41 § 2 k.r.o Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Skutkiem powyższej regulacji jest wykluczenie możliwości egzekucji z majątku wspólnego, jeżeli drugi małżonek nie wyraził zgody na zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka-dłużnika. Osobiście uważam jednak, że zasada iż majątek wspólny wchodzi do masy upadłości obowiązuje także w przypadku ogłoszenia upadłości konsumenckiej jednego z małżonków. Gdyby ustawodawca chciał wyłączyć zastosowanie art. 124 ust. 2 p.u. w postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej to by przepis ten wymienił dyspozycji przepisu art. 4912 ust 1 p.u. Przypomnijmy, że zgodnie z jego brzmieniem w sprawach upadłościowych dotyczących konsumentów przepisy o postępowaniu upadłościowym stosuje się odpowiednio, z tym że przepisów art. 13, art. 21, art. 22a, art. 25, art. 32 ust. 5, art. 36, art. 38, art. 38a, art. 40, art. 74, art. 163, art. 164, art. 307 ust. 1 i art. 361 p.u. nie stosuje się. Odpowiednie stosowanie danego przepisu nie oznacza, że jakiś przepis ma być stosowany w sposób wybiórczy. Oznacza to tyle, że jego zastosowanie ma uwzględniać specyfikę danego postępowania. Nieuprawnione obecnie jest zatem przyjęcie, że w przypadku upadłości konsumenckiej majątek wspólny nie wchodzi do masy upadłości upadłego małżonka.
Czy hazardzista ma szansę na upadłość konsumencką?
Instytucja upadłości konsumenckiej, pomimo obecnego znacznego zliberalizowania przepisów, nie jest dostępna dla każdego dłużnika – osoby fizycznej. Z założenia nie powinien korzystać z instytucji oddłużenia dłużnik, który celowo się zadłuża, a następnie nie jest w stanie zaspokoić wierzycieli. Wśród przesłanek ogłoszenia upadłości konsumenckiej wymienia się przesłankę pozytywną oraz sześć przesłanek negatywnych. Przesłankami pozytywnymi ogłoszenia upadłości konsumenckiej są:
Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, a upadłość konsumencka
Jakiś czas temu na profilu Kancelarii na Facebooku przedstawiliśmy zagadnienie co do dopuszczalności zawarcia przez syndyka umowy ze spółdzielnią mieszkaniową, której przedmiotem byłoby przeniesienie własności lokalu mieszkalnego. Chodzi tu o “wykup” spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przez syndyka.
https://www.facebook.com/upadlosc.prawnik/posts/609887825825289
Zaprezentowane wątpliwości w dużej mierze zostały wyjaśnione przez jedno z rozstrzygnięć sądowych. Upadły będący osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej wniósł o ustalenie, że w skład masy upadłości nieprowadzącego działalności gospodarczej upadłego konsumenta nie wchodzi roszczenie o ustanowienie odrębnej własności spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu.
POSTANOWIENIE
Oświadczenie na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości
Postanowienie
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 26 lipca 2016 r.
Ts 105/16
Trybunał Konstytucyjny po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Usługowego Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 233, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
postanawia: odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 czerwca 2016 r. (data nadania) skarżąca – Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe Sp. z o.o. (dalej: skarżąca lub spółka) zakwestionowała zgodność art. 25 ust. 3 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U.2015.233, ze zm.; dalej: prawo upadłościowe) z art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skargę konstytucyjną sformułowano w związku z następującą sprawą. Dnia 19 listopada 2015 r. (data nadania) skarżąca wystąpiła do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku skarżącej. Przewodniczący Sądu Rejonowego w W. dla spraw upadłościowych i naprawczych zarządzeniem z listopada 2015 r. zwrócił wniosek bez uprzedniego wezwania skarżącej do jego uzupełnienia. Jak podkreślił sędzia, skarżąca nie dołączyła do wniosku o ogłoszenie upadłości własnego i sporządzonego na piśmie oświadczenia co do prawdziwości danych zawartych we wniosku. Na to zarządzenie skarżąca złożyła zażalenie, które Sąd Okręgowy w W. oddalił postanowieniem z lutego 2016 r.
W przekonaniu skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „obowiązujący do 31 grudnia 2015 r.” jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim „odmawia rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego obejmującej likwidację jego majątku wobec nieokazania oświadczenia co do prawdziwości danych wskazanych we wniosku, nakazując jego bezwzględny zwrot, podczas gdy oświadczenie może być okazane przez dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku na wezwanie sądu do jego uzupełnienia, a jego brak nie uniemożliwia podjęcia równolegle pozostałych czynności w sprawie do czasu uzupełnienia oświadczenia bądź ich wstrzymanie do czasu uzupełnienia jego braku”. Naruszenie zasady państwa prawa i sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) ma – zdaniem skarżącej – polegać na tym, że art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „tworzy iluzoryczność ochrony wynikającej z istoty i celu prawa upadłościowego (…) powiązanej ze złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w bardzo krótkim terminie dwóch tygodni od daty powstania przesłanek do jego złożenia: wierzycieli oczekujących zaspokojenia w największym możliwym zakresie z majątku dłużnika od czasu powstania niewypłacalności, z drugiej strony dłużnikowi poprzez zabezpieczenie majątku na czas rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłości oraz osobom odpowiedzialnym za złożenie wniosku przed niekorzystnymi dla nich konsekwencjami finansowymi wynikającymi z przeniesienia odpowiedzialności”. W ocenie skarżącej zaskarżony przepis „narusza zasadę równości wobec prawa wobec faktu zróżnicowania podmiotów, wobec których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się bezpośrednio i mają zagwarantowane prawo do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych w przewidzianym dodatkowym terminie bez ujemnych skutków prawnych, podczas gdy podmioty, wobec których przepisy kodeksu postępowania cywilnego stosuje się odpowiednio, tego rodzaju prawa zostały pozbawione”. Skarżąca podnosi również, że art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego „narusza zasadę prawa do sądu, gdyż bezwzględny zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości spółki pozbawia dłużnika jego rozpoznania w sytuacji spełnienia przesłanek ogłoszenia upadłości, podczas gdy brak oświadczenia nie powinien stanowić przeszkody do rozpoznania wniosku, a powinien być uzupełniony w wyniku wezwania do usunięcia braków formalnych pisma”.
Skarżąca podkreśla, że „kwestionowany zapis utracił moc (1 stycznia 2016 r.) wraz z wejściem w życie ustawy prawo upadłościowe. Jednakże jego treść ma i może mieć wpływ nadal na sytuację skarżącej wtedy, gdy osoba trzecia postawi zarzut wobec skarżącej oraz ówczesnemu prezesowi zarządu spółki o niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości w listopadzie 2015 r”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej Trybunał Konstytucyjny bada, czy spełnia ona wymagania określone w art. 64-66 ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U.2016.293; dalej: TKU) i czy nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 77 ust. 3 TKU, w tym czy skarga nie jest oczywiście bezzasadna (art. 77 ust. 3 pkt 3 TKU).
Zdaniem skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego jest niezgodny z art. 2, art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji w zakresie, w jakim „odmawia rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego obejmującej likwidację jego majątku wobec nieokazania oświadczenia co do prawdziwości danych wskazanych we wniosku, nakazując jego bezwzględny zwrot, podczas gdy oświadczenie może być okazane przez dłużnika na etapie rozpatrywania wniosku na wezwanie sądu do jego uzupełnienia, a jego brak nie uniemożliwia podjęcia równolegle pozostałych czynności w sprawie do czasu uzupełnienia oświadczenia bądź ich wstrzymanie do czasu uzupełnienia jego braku”. Skarżąca podkreśla, że przepis, którego kontroli domaga się w postępowaniu skargowym, utracił moc obowiązywania 31 grudnia 2015 r.
Na wstępie Trybunał wyjaśnia, że wbrew stanowisku skarżącej art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego nie utracił mocy obowiązywania. Przepis ten obowiązuje nieprzerwanie od wejścia w życie prawa upadłościowego, a zmiana, do której nawiązuje skarżąca, tj. uchwalenie ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U.2015.978, ze zm.), nie miała wpływu na jego brzmienie. Stanowi on, że w razie niezłożenia oświadczenia na piśmie co do prawdziwości danych zawartych we wniosku o ogłoszenie upadłości wniosek ten zwraca się bez wzywania dłużnika do jego uzupełnienia.
Trybunał przypomina, że stosownie do art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga przysługuje tylko temu, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, dlatego należy w niej wskazać, która konstytucyjna wolność lub które konstytucyjne prawo skarżącego i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone, a także uzasadnić zarzut niezgodności przedmiotu kontroli ze wskazaną konstytucyjną wolnością lub prawem, z powołaniem argumentów lub dowodów na poparcie tego zarzutu (art. 65 ust. 1 pkt 2 i 3 TKU). Jeśli skarga spełnia te wymagania, lecz skarżący nie zdołał wykazać naruszenia swoich konstytucyjnych praw, ponieważ nienależycie uzasadnił sformułowane w niej zarzuty, to należy odmówić nadania skardze dalszego biegu ze względu na jej oczywistą bezzasadność (art. 77 ust. 3 pkt 3 TKU).
Trybunał zwraca uwagę na to, że powołane przez skarżącą wzorce wyrażające zasady ustrojowe, tj. art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, mogą być rozpatrywane wyłącznie w powiązaniu z wzorcem wyrażającym konkretne konstytucyjne prawo podmiotowe. Takim wzorcem jest w analizowanej skardze art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zatem główny zarzut, który wobec art. 25 ust. 3 prawa upadłościowego stawia skarżąca, oparty jest na naruszeniu przysługującego jej prawa do sądu, statuowanego w art. 45 ust. 1 Konstytucji. To właśnie z brakiem wezwania do uzupełnienia wniosku o ogłoszenie upadłości i automatycznym jego zwrotem skarżąca wiąże naruszenie swojego prawa do sądu. Trybunał podkreśla jednak, że zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości nie stanowi przeszkody do jego ponownego złożenia. Dodatkowe kwestie, które podnosi skarżąca, jak np. sankcje związane z niezłożeniem przez likwidatora spółki wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie, nie zostały zaś należycie powiązane ani z jej sprawą, ani tym bardziej z dochodzonym przed Trybunałem prawem do sądu. Trzeba też zaznaczyć, że skarżąca nie wskazała szczegółowo, który element prawa do sądu został naruszony przez zakwestionowaną regulację.