Obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość

Art. 21 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 233, dalej: p.u.)

1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.

2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.

3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

3a. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.

4. (uchylony)

5. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

OBOWIĄZEK ZGŁOSZENIA WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek ten spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami. Wniosek o ogłoszenie upadłości można złożyć nawet jednoosobowo niezależnie od zasad reprezentacji wieloosobowej dłużnika. Jeżeli bowiem organ prowadzący sprawy i reprezentujący dłużnika jest wieloosobowy, obowiązek, zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika spoczywa na każdym piastunie organu czy reprezentancie, nawet jeżeli pozostali piastunowie organu czy reprezentanci są przeciwni złożeniu takiego wniosku. Jeżeli natomiast nowy reprezentant dłużnika został powołany po upływie terminu do złożenia wniosku o upadłość, który to wniosek nie został złożony przez dotychczasowego reprezentanta, to na nim także spoczywa obowiązek niezwłocznego złożenia wniosku o upadłość. Obowiązek ukonstytuowany w art. 21 ust. 1 powstaje bowiem z chwilą zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości i nie ustaje aż do chwili jego wypełnienia lub do chwili, kiedy dłużnik stałby się na powrót wypłacalny. Jeżeli zatem dana osoba została powołana do pełnienia funkcji członka zarządu niewypłacalnego podmiotu, to powinna zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od momentu objęcia tej funkcji.

TERMIN NA ZGŁOSZENIE WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony nie później niż w terminie 30 dni od dnia, w którym (obiektywnie, a nie subiektywnie) wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Termin 30 dni, o którym mowa w art. 21 ust. 3 p.u., należy liczyć od dnia obiektywnego wystąpienia podstaw niewypłacalności dłużnika. Nowelizacją z 15 maja 2015 r. ze skutkiem od 1 stycznia 2016 r. wydłużono termin na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości z 14 do 30 dni od chwili powstania stanu niewypłacalności. Zgodnie z art. 11 ust. 1 p.u. dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Z praktycznego punktu widzenia wyznaczenie terminu a quo utraty zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych może być przedmiotem rozbieżności, co stanowi czynnik zwiększający ryzyko odpowiedzialności reprezentanta dłużnika. Precyzyjne ustalenie daty niewypłacalności dłużnika w wypadku przesłanki “utraty zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań” nie jest proste. Ustalenie tej daty wymaga każdorazowo szerokiej i wnikliwej analizy sytuacji przedsiębiorstwa dłużnika celem ustalenia daty zaistnienia obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ułatwieniem, umożliwiającym stosowanie się do wymogów prawa, jest domniemanie z art. 11 ust. 1a p.u. (domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące). Wzorcowe działanie powinno zatem polegać na złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przed upływem kolejnego (czwartego od daty wymagalności drugiego z kolei niezapłaconego w terminie zobowiązania) miesiąca lub złożenie z odpowiednim wyprzedzeniem wniosku restrukturyzacyjnego, tak aby przed upływem tego terminu mógł on zostać pozytywnie rozpoznany.

OBOWIĄZEK ZŁOŻENIA WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI, A KWESTIA BRAKU MAJĄTKU

Obowiązek złożenia wniosku o upadłość jest aktualny także wówczas, gdy jest oczywistym, że majątek dłużnika nie wystarczy na zaspokojenie wierzycieli, a także nawet jeśli nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W takiej sytuacji zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie oddalony. Dla obrotu gospodarczego nie jest jednak korzystna sytuacja, w której funkcjonują podmioty posiadające znaczne zobowiązania przy niewielkim majątku lub w sytuacji braku majątku. Zgodnie z art. 25a ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2016 r. poz. 687)

Sąd rejestrowy wszczyna z urzędu postępowanie o rozwiązanie podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w przypadku gdy:

1) oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;

2) oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Zgodnie natomiast z przepisem art. 13 ust. 2a p.u. oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd ustala, czy materiał zgromadzony w sprawie daje podstawę do rozwiązania podmiotu wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego.

WYŁĄCZENIE OBOWIĄZKU ZŁOŻENIA WNIOSKU O OGŁOSZENIE UPADŁOŚCI

Postępowanie restrukturyzacyjne może być prowadzone wobec dłużnika niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością. Wniosek o ogłoszenie upadłości, jak i wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego mogą zostać zatem złożone z uwagi na niewypłacalność dłużnika. W przypadku, gdy w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, to dłużnik bądź jego reprezentant nie odpowiadają za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Nie ma przy tym znaczenia, z czyjego wniosku postępowanie restrukturyzacyjne zostało otwarte (co do zasady postępowanie restrukturyzacyjne może być wszczęte wyłącznie na wniosek dłużnika, wyjątkiem jest postępowanie sanacyjne – wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej może bowiem zgłosić również jej wierzyciel osobisty. Do uniknięcia odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z niezgłoszeniem wniosku o upadłość nie wystarczy samo zgłoszenie wniosku o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego. Wniosek ten musi być pozytywnie rozpatrzony przez sąd. Dlatego też w sytuacji niewypłacalności niekiedy uzasadnione może się okazać złożenie wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego jak i wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z art. 11 ustawy z 15 maja 2015 Prawo restrukturyzacjne, co do zasady, w przypadku złożenia wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny. Odpowiednikiem art. 11 p.r. jest art. 9b p.u.

1. W przypadku złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego, w pierwszej kolejności rozpoznaje się wniosek restrukturyzacyjny.

2. Sąd upadłościowy wstrzymuje rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego. Wstrzymanie rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości nie wyłącza możliwości zabezpieczenia majątku.

3. Jeżeli wstrzymaniu rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości sprzeciwia się interes ogółu wierzycieli, przepisu ust. 2 nie stosuje się. W takiej sytuacji sąd upadłościowy wydaje postanowienie o przejęciu wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia jednym postanowieniem. Sąd upadłościowy rozpoznaje wnioski w składzie właściwym dla rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości.

4. Jeżeli przejęcie wniosku o ogłoszenie upadłości i wniosku restrukturyzacyjnego do wspólnego rozpoznania prowadziłoby do znacznego opóźnienia wydania orzeczenia w przedmiocie ogłoszenia upadłości, ze szkodą dla wierzycieli, a podstawy restrukturyzacji przedstawione przez dłużnika we wniosku restrukturyzacyjnym są znane sądowi upadłościowemu, sąd upadłościowy nie wydaje postanowienia o przejęciu wniosków do wspólnego rozpoznania i rozpoznaje wniosek o ogłoszenie upadłości, o czym zawiadamia sąd restrukturyzacyjny.

Dłużnik albo jego reprezentant nie ponoszą ponadto odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów k.p.c., jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji

SANKCJE ZA NIEZŁOŻENIE W TERMINIE WNIOSKU O UPADŁOŚĆ

Odpowiedzialność za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości wiąże się z konsekwencjami:

w płaszczyźnie odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 21 ust. 3 p.u.,
w płaszczyźnie odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 299 k.s.h.,
w płaszczyźnie odpowiedzialności podatkowej na podstawie art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 613),
odpowiedzialność osób trzecich z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.,
na gruncie prawnokarnym – godnie z art. 586 k.s.h. kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
w postaci pozbawienia prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia (art. 373 ust. 1 pkt. 1 p.u.).