Czy w sytuacji, w której brak jest podstaw do złożenia wniosku o upadłość (nie stwierdzono niewypłacalności spółki) a pomimo tego dochodzi do powstania zaległości z tytułu niepłacenia przez spółkę składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, zastosowanie będzie mieć art. 116 § 1 pkt 1b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa (Dz.U. 2022.2651 tj. z dnia 2022.12.16) w zw. z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych 2022.1009. t.j. z dnia 2022.05.13) zwalniający z odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania finansowe spółki w związku z niezgłoszeniem wniosku o ogłoszenie upadłości bez swojej winy?”

Mając na uwadze przepisy art. 116 § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej, podkreślić należy, że wydanie decyzji o solidarnej odpowiedzialności osoby trzeciej, wymaga wykazania przesłanek pozytywnych tej odpowiedzialności, jak również wykazania, że w sprawie nie wystąpiły negatywne przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność, tj. przesłanki egzoneracyjne (ekskulpacyjne). Jako przesłanki pozytywne ustawodawca określa: pełnienie funkcji członka zarządu w czasie kiedy upłynął termin płatności zobowiązania podatkowego, które następnie przekształciło się w zaległość podatkową oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce. Przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Natomiast przesłankami negatywnymi są okoliczności, których brak zaistnienia, w powiązaniu ze spełnieniem przesłanek pozytywnych, stanowi podstawę wydania decyzji orzekającej o odpowiedzialności członka zarządu.

Zgodnie z przepisem art. 116 § 1 pkt 1 i 2 o.p. członek zarządu uwalnia się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne, albo
• niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;
• wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

O przesłance “braku winy”, w rozumieniu art. 116 § 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa można mówić jedynie wtedy, gdy członek zarządu spółki, przy zachowaniu wszelkiej należytej staranności podczas prowadzenia jej spraw, wniosku takiego nie złożył z przyczyn od niego niezależnych. Nie wystarczy w tym przypadku subiektywne poczucie braku winy w niezgłoszeniu wniosku o upadłość. Brak takiej winy jest kategorią obiektywną i można się na nią powoływać jedynie w sytuacji, gdy członek zarządu (w sprawie prezes spółki) nie miał żadnych możliwości prowadzenia spraw spółki, a brak tych możliwości wynikał z przyczyn od niego całkowicie niezależnych. Osoba zainteresowana winna wykazać brak winy, czyli udowodnić stosowną argumentacją swoją staranność oraz fakt, że uchybienie określonemu obowiązkowi było od niej niezależne.

Na gruncie aktualnego stanu prawnego nank ma obowiązek przekazać komornikowi zajęte środki pieniężne niezwłocznie po upływie 7 dni od zajęcia. Takie rozwiązanie jest konsekwencją wprowadzenia elektronicznej komunikacji między komornikiem a bankami. Ponieważ wszystkie czynności związane z zajęciem wierzytelności z rachunku bankowego są dokonywane za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, zajęcie mogłoby zostać teoretycznie wykonane niemal natychmiast po dokonaniu czynności przez komornika. Uniemożliwiałoby to jednak dłużnikowi podjęcie jakichkolwiek działań kwestionujących zajęcie, w tym złożenie skargi na czynności komornika (art. 767 k.p.c.), wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego,  czy złożenia wniosku o udzielenie zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. W szczególności z tego względu, że zawiadomienie o zajęciu dłużnik z reguły otrzyma za pośrednictwem poczty, a więc po kilku dniach. W praktyce oznaczałoby to, że dłużnik dowiadywałby się o zajęciu, stwierdzając zmianę salda na rachunku bankowym. Siedmiodniowy termin ma natomiast umożliwić dłużnikowi podjęcie tego rodzaju działań jeszcze przed przekazaniem środków komornikowi. Z drugiej strony chodzi o to, aby bank mógł dokonać ustaleń niezbędnych dla zawiadomienia komornika o przeszkodzie do przekazania zajętej kwoty. Na to zawiadomienie bank ma również 7 dni. Co do zasady zatem, skoro przekazanie środków ma nastąpić niezwłocznie po upływie 7 dni, bank powinien przekazać komornikowi zajęte środki 8. dnia po zajęciu (chyba że jest to dzień ustawowo wolny od pracy) albo poinformować o przeszkodach w wykonaniu zajęcia.

Wstrzymanie przekazania środków ma charakter jednorazowy. Oznacza to, że środki, które wpłyną na rachunek bankowy dłużnika po upływie siedmiodniowego terminu, powinny być przekazywane komornikowi przez bank niezwłocznie, a więc w praktyce tego samego lub następnego dnia roboczego. Wstrzymanie przekazania środków nie dotyczy egzekucji bieżących (a więc niezaległych) alimentów lub rent. W wypadku tych świadczeń bank przekazuje środki pieniężne z zajętego rachunku na rachunek bankowy komornika niezwłocznie.