Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 30 stycznia 2018 r.
III CZP 98/17

Koszty egzekucji należne komornikowi sądowemu, ustalone prawomocnym postanowieniem, nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego w art. 1025 § 1 pkt 1 KPC w innym postępowaniu egzekucyjnym.

Wyżej przedstawiona uchwała SN zapadła  wskutek rozpoznania pytania prawnego wystosowanego przez Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 19 września 2017 r. (III Cz 707/17):

Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność ustawową można rozszerzyć w drodze umowy majątkowej małżeńskiej.

Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje – z mocy samego prawa – między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 k.r.o.

W skład masy upadłości wchodzi majątek osobisty upadłego małżonka. Jeżeli małżonkowie, w dniu ogłoszenia upadłości, pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. W przypadku orzeczenia rozwodu po ogłoszeniu upadłości nie dochodzi do “wyjścia” udziału małżonka upadłego z masy upadłości. Skutkiem wejścia majątku wspólnego do masy upadłości jest jego likwidacja przez syndyka zgodnie z przepisami o likwidacji masy upadłości. Z chwilą upadłości jednego z małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej (ustawowej czy umownej) powstają więc odrębne własne majątki małżonków. Każdy z nich obejmuje majątek odrębny małżonka, udział w majątku wspólnym (ściślej: udział we wspólności) oraz majątek nabyty po ustaniu wspólności. W wyniku przekształcenia majątku wspólnego we wspólność w częściach ułamkowych następuje bowiem ustawowy podział majątku wspólnego. Podział ten polega na przyznaniu upadłemu wszystkich rzeczy i praw przysługujących dotychczas wspólnie małżonkom. Majątek wspólny – jak stanowi art. 124 ust. 1 p.u. – wchodzi do masy upadłości, a masa upadłości jest majątkiem upadłego (art. 61 p.u.). Małżonkowi upadłego przysługuje jedynie roszczenie o zapłatę należności z tytułu przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. Zatem w wyniku ogłoszenia upadłości dochodzi nie tylko do ustania wspólności, ale również do swoistego  podziału majątku wspólnego. 

art. 124 ust. 1 zd. 2 p.u. stanowi, że po ogłoszeniu upadłości wyłączone jest dokonanie podziału majątku wspólnego w odrębnym postępowaniu. Jeżeli więc przed ogłoszeniem upadłości zostałby złożony taki wniosek, to podlega on oddaleniu, bowiem z chwilą ogłoszenia upadłości przestaje istnieć wspólny majątek, który mógłby podlegać podziałowi. Podział majątku wspólnego nastąpił bowiem ex lege już w chwili ogłoszenia upadłości. W razie złożenia przez małżonka wniosku o podział majątku po ogłoszeniu upadłości, może pojawić się wątpliwość, czy wniosek taki należy oddalić, czy też wniosek taki należy przekazać sędziemu- komisarzowi jako pismo zawierające zgłoszenie wierzytelności przez małżonka.

Zgodnie z art. 43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Przy czym w myśl art. 43 § 2 zd. 1 k.r.o. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. W myśl art. 43 § 3 k.r.o. przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

O żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym rozstrzyga sąd w postępowaniu o podział tego majątku (art. 567 § 1 k.p.c.), przy czym w razie sporu może wydać w tym przedmiocie postanowienie wstępne. Jak wynika jednak z dyspozycji art. 124 ust. 1 zd. 2 p.u. po ogłoszeniu upadłości wyłączone jest dokonanie podziału majątku wspólnego w odrębnym postępowaniu.

Nie jest to jednak droga jedyna, żaden bowiem przepis prawa nie wyłącza możliwości wystąpienia z żądaniem ustalenia nierównych udziałów przed wszczęciem postępowania o podział majątku wspólnego w  trybie procesu cywilnego. Pytanie jednak czy małżonek upadłego może wytoczyć przeciwko niemu takiego powództwo czy może W ramach postępowania dotyczącego zgłoszenia wierzytelności możliwe jest przy tym żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Postępowanie o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym niewątpliwie dotyczy masy upadłości. Zgodnie z art. 144 ust. 1 p.u. po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.

Niektórzy przedstawiciele doktryny prawa upadłościowego twierdzą natomiast, że żądanie ustalenia nierównych udziałów może być zgłoszone jednocześnie ze zgłoszeniem wierzytelności z tytułu udziału w majątku wspólnym. Nie jest również wykluczone żądanie, by upadły został w ogóle pozbawiony udziału w majątku wspólnym. W tej sytuacji małżonek może dochodzić w postępowaniu upadłościowym równowartości całego majątku wspólnego włączonego do masy upadłości. W orzecznictwie wyrażono ponadto pogląd, że Ze względu na wyłączenie podziału majątku wspólnego dochodzenie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym uznać należy za dopuszczalne jedynie w ramach i na potrzeby badania zgłoszonej sędziemu-komisarzowi, w trybie art. 124 ust. 3 ustawy Prawo upadłościowe, wierzytelności małżonka upadłego obejmującej należność z tytułu udziału w majątku wspólnym (zob. Uzasadnienie postanowienia SN z 30 października 2008 r., II CSK 242/08).  Stanowisko wyrażone w tym judykacie budzi wątpliwości. Uważam, że sędzia – komisarz w postępowaniu upadłościowym nie ma kognicji do rozpatrywania żądań nierównych udziałów w majątku wspólnym. Innymi słowy nie można w ramach procedury ustalania listy wierzytelności ustalać nierównych udziałów w majątku wspólnym upadłego i jego małżonka.

Uchwała

Sądu Najwyższego – Izba Cywilna

z dnia 8 grudnia 2017 r.

III CZP 71/17

​Nie jest dopuszczalne prowadzenie egzekucji z lokalu mieszkalnego, jeżeli prawomocnym wyrokiem sądu, ze względu na niespełnienie wymagań, o których mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst Dz. U. 2015.1892 ze zm.), została stwierdzona nieważność umowy o ustanowieniu odrębnej własności tego lokalu.

W piątek Sąd Najwyższy podjął uchwałę, że nie wolno zlicytować mieszkania, które nie jest samodzielnym lokalem mieszkalnym. Uchwała zapadła wskutek rozpoznania zagadnienia prawnego, które wystosowane zostało przez Sąd Okręgowy w Krakowie.

Czy dopuszczalne jest prowadzenie egzekucji z nieruchomości stanowiącej odrębną własność lokalu, dla którego założono księgę wieczystą w sytuacji, gdy lokal ten nie spełnia, i również w chwili ustanowienia jego odrębnej własności oraz dokonania wpisu tej własności do księgi wieczystej nie spełniał, wymogów samodzielnego lokalu w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali?​

Przed Sądem Okręgowym w Krakowie toczy się spór dotyczący nabycia na licytacji mieszkania znajdującego się w kamienicy położonej blisko Rynku Głównego w Krakowie.

Niżej w tej samej kamienicy znajduje się trzygwiazdkowy hotel. Lokal sprzedało małżeństwo N., a kupił je na kredyt Stanisław B. Po jakimś czasie małżeństwo N. wystąpiło o unieważnienie umowy m.in. z powodu braku możliwości wyodrębnienia własności lokalu. Wejść do niego można jedynie poprzez recepcję i klatkę schodową hotelu, znajdującego się w tym samym budynku.

Art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1892 ze zm.)

Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne.

Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. za długi spółki z o.o.

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 1 grudnia 2017 r.
III CZP 65/17

Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, który objął tę funkcję wtedy, gdy spółka była niewypłacalna, ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 ksh za długi spółki powstałe po objęciu przezeń funkcji, także wtedy, gdy zgłoszony przez niego wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zostałby oddalony na tej podstawie, że majątek spółki nie wystarczyłby na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego lub wystarczyłby jedynie na zaspokojenie tych kosztów.

Uchwałę podjęto w odpowiedzi na następujące zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Warszawie:

1. czy w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie
   wniosku o ogłoszenie upadłości w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki i zaciągania przez nich nowych zobowiązań?
2. czy niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela (art. 299 § 2 ksh), gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby ten wniosek został złożony w terminie, chociażby pozwany członek zarządu wykazał, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny?

Sąd Rejonowy oddalił powództwo A. L. sp. z o.o. w W. przeciwko pozwanym J. K. i R. R. o zapłatę kwoty 71 245, 50 zł odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. Z uzasadnienia wyroku wynika, że powodowa spółka dochodziła roszczenia przeciwko pozwanym z mocy art. 299 § 1 ksh. Pozwani pełnili funkcje członków zarządu spółki Przychodnia Zdrowia E. sp. z o.o.w czasie, kiedy istniały zobowiązania tej ostatniej wobec powodowej spółki. Egzekucja prowadzona przeciwko spółce na podstawie czterech tytułów wykonawczych okazała się bezzskuteczna.

Pozwani w sprawie bronili się zarzutem, że w sprawie zachodzi przesłanka egzoneracyjna wskazana w art. 299 § 2 ksh. Twierdzili, że pomimo niezgłoszenia przez nich wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego powodowa spółka nie poniosła szkody.

Sąd Rejonowy podzielił stanowisko pozwanych i uznał, że powództwo było bezzasadne w całości. Sąd ustalił, że powodowa spółka wykazała przesłanki z art. 299 § 1 ksh. Opierając się na niekwestionowanej przez strony opinii biegłego uznał natomiast, że powódka nie mogła uzyskać wyższego zaspokojenia w przypadku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarząd spółki Przychodnia Zdrowia E. sp. z o.o. w okresie, kiedy pozwani byli jego członkami. Ustalił, że powodowa spółka, gdyby pozwani niezwłocznie po objęciu funkcji złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości, nie uzyskałaby żadnego zaspokojenia. W chwili objęcia przez pozwanych funkcji członków zarządu spółka przez nich zarządzana była bowiem całkowicie niewypłacalna. W przypadku zgłoszenia przez nich wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, spółka nie pokryłaby nawet kosztów postępowania upadłościowego i dlatego wniosek taki byłby oddalony przez sąd upadłościowy. Z tego względu należało uznać, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez pozwanych we właściwym czasie nie spowodowało szkody po stronie powodowej, gdyż w wypadku zgłoszenia przez nich takiego wniosku, roszczenia powódki nie uległyby zaspokojeniu w większym zakresie, a nadto brak zgłoszenia przedmiotowego wniosku nie obniżył potencjału majątkowego spółki.

Przy rozpoznawaniu apelacji Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie występuje zagadnienie prawne i przedstawił je Sądowi Najwyższemu. Sąd II instancji zauważył, że w orzecznictwie odnoszącym się do pojęcia szkody (art. 299 § 2 ksh) są pewne rozbieżności.

Odpowiedzialność z art. 299 § 1 ksh ma charakter odpowiedzialności odszkodowawczej, przy czym specyficzna postać szkody jest tu domniemywana. Brak szkody oznacza, że delikt członka zarządu polegający na niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego nie zmniejszył możliwości zaspokojenia się wierzyciela z majątku spółki

Z brakiem mamy przede wszystkim do czynienia w sytuacji w której nawet gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości (o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, czy o zatwierdzenie układu) został zgłoszony we właściwym czasie, to i tak zostałby oddalony ze względu na fakt, że majątek spółki z o.o. nie wystarczał na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. Pod przesłankę tę podpada również sytuacja, w której wniosek ten co prawda zostałyby uwzględniony, ale wierzytelność podmiotu występującego z roszczeniem na podstawie art. 299 § 1 ksh tak nie zostałaby zaspokojona.

W wyroku SN z dnia 12 kwietnia 2012 r. II CSK 390/11 zostało przedstawione stanowisko, że szkoda, o której mowa w art. 299 § 2 in fine ksh odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do jakiej nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości. Zdaniem Sądu Najwyższego członek zarządu odpowiada jedynie za taką część należności, jaką otrzymałby wierzyciel w zainicjowanym we właściwym czasie postępowaniu upadłościowym. Z kolei w wyroku SN z dnia 10 lutego 2011 r. IV CSK 335/10 stwierdzono, że członek zarządu spółki z o.o. może uwolnić się w części od odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 ksh poprzez wykazanie, że stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny także w sytuacji zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, a ponadto art. 299 ksh w sposób samodzielny i wyczerpujący reguluje odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania, zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym, stąd też, ze względu na brzmienie art. 2 ksh, nie jest możliwe odpowiednie stosowanie art. 362 kc.

Zgodnie z wyżej przedstawionym stanowiskiem w ramach odpowiedzialności z art. 299 § 1 ksh nie odpowiadają członkowie zarządu, którzy nie złożyli we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości – w sytuacji całkowitej niewypłacalności spółki w chwili objęcia przez nich funkcji i zaciągania przez nich nowych zobowiązań. Słuszne byłoby także uznanie, że w takiej sytuacji niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z o.o. o ogłoszenie upadłości nie wywołuje szkody jej wierzyciela (299 § 2 ksh), kiedy pozwany członek zarządu jedynie wykaże, że nawet w sytuacji dopełnienia przez zarząd prawem nałożonych obowiązków stopień zaspokojenia wierzyciela byłby identyczny.

Istnieje jednak pogląd, iż szkodę powoduje sam fakt zaciągania zobowiązań przez niewypłacalną spółkę — w takim przypadku szkodę wywołuje brak wniosku o stwierdzenie upadłości, a na skutek opóźnienia spółka zadłuża się jeszcze bardziej.

W wyroku z dnia 4 lipca 2013 r. I CSK 646/12, SN uznał, że niewystąpienie we właściwym czasie przez członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o ogłoszenie upadłości wywołuje szkodę jej wierzyciela, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby gdyby wniosek ten został złożony w terminie. Sąd Najwyższy wyraził aprobatę dla poglądu, że przesłanka egzoneracyjna, określona w końcowej części art. 299 § 2 ksh, nie zachodzi w sytuacji odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki, które nie powstałyby, gdyby członek zarządu wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, gdyż w takim wypadku szkoda wierzyciela spółki w postaci pogorszenia lub utrudnienia możliwości jego zaspokojenia jest bezpośrednim skutkiem zaniechania tego ostatniego. W razie zgodnego z prawem zachowania członków zarządu spółki, wierzyciel nie miałby w ogóle wierzytelności, a skoro ją nabył na skutek ich zaniechania a jej wyegzekwowanie okazało się niemożliwe, to poniósł szkodę.

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 29 listopada 2017 r.
III CZP 68/17

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. nie ma zastosowania w razie przekształcenia spółki handlowej w inną spółkę handlową na podstawie art. 551 § 1 k.s.h.

Zgodnie z art. 788 § 1 ustawy z dnia z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm. – dalej k.s.h.), jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.

Przepis art. 788 § 1 k.p.c. odnosi się do wszelkich wypadków następstwa prawnego pod tytułem ogólnym (sukcesji uniwersalnej) lub pod tytułem szczególnym (sukcesji singularnej), zarówno po stronie wierzyciela, jak i dłużnika. Z następstwa pod tytułem ogólnym w rachubę wchodzi najczęściej dziedziczenie (zob. art. 922 k.c. i art. 779 § 2 k.p.c.), nabycie spadku na podstawie umowy ze spadkobiercą (np. art. 1053 k.c.) oraz łączenie się lub przekształcanie osób prawnych ( art. 491–584 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm. – k.s.h.). Z następstwa pod tytułem szczególnym w rachubę wchodzą natomiast: przelew wierzytelności (art. 509 i n. k.c.) oraz przejęcie długu (art. 518 k.c.), a w szczególności zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa objętego sporem (art. 192 pkt 3 k.p.c.).

Zgodnie zaś z art 551 § 1 k.s.h. Spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna (spółka przekształcana) może być przekształcona w inną spółkę handlową (spółkę przekształconą).

Wyróżnia się  przekształcenie prawne (przekształcenie w znaczeniu prawnym) oraz przekształcenie gospodarcze (przekształcenie w znaczeniu gospodarczym, ekonomicznym). O przekształceniu prawnym mowa jest wówczas, gdy przepisy prawa przewidują specjalną, normatywnie określoną procedurę transformacji. Natomiast przekształcenie gospodarcze oznacza przekształcenie dokonane wprawdzie zgodnie z przepisami prawa, ale w sposób nieuregulowany w specjalnej procedurze. Jako przykład przekształcenia prawnego wskazać można przekształcenia spółek handlowych oraz spółki cywilnej w spółkę handlową. Przekształceniem gospodarczym będzie natomiast przykładowo przekształcenie stowarzyszenia w spółkę kapitałową.

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2017 r.

III CZP 53/17

​W postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. sąd nie bada skuteczności umocowania pełnomocnika do dokonania czynności prawnej stanowiącej podstawę przejścia uprawnienia.

Powyższa uchwała zapadła na skutek następującego pytania prawnego wystosowanego do Sądu Najwyższego:

Uchwała

Sądu Najwyższego – Izba Cywilna

z dnia 17 listopada 2017 r.

III CZP 55/17

​Artykuł 788 § 1 k.p.c. może być podstawą nadania tytułowi egzekucyjnemu, o którym mowa w art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy rzeczy wydzierżawionej, który wstąpił w stosunek dzierżawy (art. 678 § 1 k.c. w związku z art. 694 k.c.) w miejsce wierzyciela, na korzyść którego dłużnik złożył oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Powyższa uchwała zapadła na skutek następującego pytania prawnego wystosowanego do Sądu Najwyższego:

Czy przepis art. 788 § 1 k.p.c. ma zastosowanie do nadania klauzuli wykonalności na rzecz nabywcy rzeczy wydzierżawionej, który wstąpił w stosunek dzierżawy na podstawie art. 678 § 1 k.c. z zw. z art. 694 k.c., jeżeli tytułem egzekucyjnym jest akt notarialny, w którym dłużnik będący dzierżawcą poddał się egzekucji na rzecz zbywcy rzeczy wydzierżawionej i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pienieżnej oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności (art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c.), a wierzytelność objęta tym tytułem powstała po zbyciu rzeczy wydzierżawionej?

Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 18 października 2017 r.
K 27/15

Trybunał Konstytucyjny

po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. poz. 2072), na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 października 2017 r., wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich o zbadanie zgodności:

art. 144 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2014 r. poz. 1619, ze zm.) w zakresie, w jakim uprawnia egzekutora, prowadzącego egzekucję z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego, do usunięcia zobowiązanego i jego domowników w sytuacji, gdy zobowiązanemu nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie, a zobowiązany nie jest w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych, z art. 30, art. 71 ust. 1 i art. 75 ust. 1 Konstytucji oraz z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),

o r z e k a:

Art. 144 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1201 i 1475, dalej: u.p.e.a.) w zakresie, w jakim odnosi się do egzekucji z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego, jest niezgodny z art. 30, art. 71 ust. 1 i art. 75 ust. 1 Konstytucji Polskiej, przez to że nie zawiera regulacji gwarantujących minimalną ochronę przed bezdomnością osobom, które nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych.

Ponadto p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

18 października 2017 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie stwierdzenia niezgodności art. 144 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zakresie, w jakim przepis ten uprawnia egzekutora, prowadzącego egzekucję z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego, do usunięcia zobowiązanego i jego domowników w sytuacji, gdy zobowiązanemu nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie, a zobowiązany nie jest w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych – z art. 30, art. 71 ust. l i art. 75 ust. 1 Konstytucji RP oraz z art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 144 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w zakresie, w jakim odnosi się do egzekucji z nieruchomości lub lokalu (pomieszczenia) służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego, jest niezgodny z art. 30, art. 71 ust. 1 i art. 75 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, przez to że nie zawiera regulacji gwarantujących minimalną ochronę przed bezdomnością osobom, które nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych.

Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 3 października 2017 r.
SK 31/15

Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072), na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 października 2017 r., skargi konstytucyjnej Agnieszki Zielińskiej-Zason o zbadanie zgodności:
art. 778¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.):
– w zakresie, w jakim umożliwia sądowi nadanie tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce osobowej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, w tym przeciwko osobie, której przysługiwał status byłego wspólnika już w chwili powstania stanu zawisłości sprawy, w której wydany został tytuł wykonawczy, z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji,
– w zakresie, w jakim nie przewiduje trybu, w jakim były wspólnik spółki mógłby podnosić zarzuty wobec roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym, z art. 77 ust. 2 Konstytucji,

orzeka:
Art. 778¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto postanawia:
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Ukształtowanie procedury w sposób, który pozbawia byłego wspólnika spółki jawnej udziału w postępowaniu sądowym prowadzonym przeciwko spółce, a następnie umożliwia wdrożenie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego, w którym praw tych już nie może skutecznie bronić, narusza prawo do sądu, w szczególności ten jego element, który przewiduje prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości, jawności i dwuinstancyjności.

Art. 778¹ k.p.c. stanowi, że tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.

Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h., każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 k.s.h. Według tego ostatniego przepisu, wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Nie stanowi to przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Zasady odpowiedzialności wspólników spółki jawnej stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności wspólników spółki partnerskiej i komandytowej za zobowiązania tych spółek (art. 89, 103 k.s.h.), z tym zastrzeżeniem, że za zobowiązania spółki komandytowej komplementariusz odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102 k.s.h.). Zgodnie z art. 104 § 4 k.s.h., w przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz. Wspólnik spółki partnerskiej (partner) odpowiada za zobowiązania tej spółki tak jak wspólnik spółki jawnej, jeżeli przewiduje to umowa spółki (art. 95 § 2 k.s.h.).

Zgodnie z art. 125 k.s.h., za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik bez ograniczenia (komplementariusz). Akcjonariusz tej spółki nie odpowiada za jej zobowiązania (art. 135 k.s.h.), z wyjątkiem zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki. Wówczas akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 127 § 4 k.s.h.). Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew sprzeciwowi, o którym mowa w art. 137 § 3 i 4 k.s.h., zwalnia tego wspólnika od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki powstałe od chwili dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze (art. 137 § 5 k.s.h.).