Emerytura i renta, a ogłoszenie upadłości

Dla upadłych emerytów i rencistów skutki postępowania upadłościowego mogą być niekiedy  dotkliwe. Zgodnie z art. 61 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.) z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Zgodnie natomiast z art. 833 § 4 k.p.c. świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach. W takim też zakresie nie wchodzą one do masy upadłości. W myśl zaś art. 833 § 5 k.p.c. do egzekucji z rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa stosuje się przepisy o egzekucji ze świadczeń przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.  Przez przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym (art. 833 § 4 KPC) rozumieć należy przede wszystkim art. 140–144 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, dalej. “uemr”. Zgodnie z art. 140 uemr, świadczenia pieniężne określone tą ustawą podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do wysokości 60%, na zaspokojenie należności związanych z odpłatnością za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych oraz w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych do wysokości 50%, a na zaspokojenie innych należności do wysokości 25%. W przypadku zbiegu potrąceń sum egzekwowanych, potrącenia nie mogą przekraczać łącznie: 1) 60% świadczenia przy potrącaniu należności alimentacyjnych, 2) 50% świadczenia przy potrącaniu odpłatności za pobyt w domach pomocy społecznej, zakładach opiekuńczo-leczniczych oraz zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, 3) 25% świadczenia przy potrącaniu innych należności (art. 140 ust. 6 uemr). Wolne od egzekucji i potrąceń są emerytury i renty w części odpowiadającej 50% kwoty najniższej emerytury lub renty przy potrącaniu należności egzekucyjnych na mocy tytułów wykonawczych oraz potrącanych na zaspokojenie należności alimentacyjnych na wniosek wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu wykonawczego (art. 141 ust. 1 uemr). Wysokość najniższej emerytury i renty ogłasza Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej – Monitor Polski co najmniej na siedem dni roboczych przed najbliższym terminem waloryzacji tych świadczeń (art. 94 uemr). Ograniczenia egzekucji przewidziane w uemr stosuje się ponadto do egzekucji z rent przysługujących z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i z rent zasądzonych przez sąd lub ustalonych umową za utratę zdolności do pracy albo za śmierć żywiciela lub wypłacanych z dobrowolnego ubezpieczenia rentowego oraz do egzekucji ze świadczeń pieniężnych przysługujących z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (art. 833 § 1 pkt 5). Jeśli chodzi o rentę socjalną to jest ona świadczeniem wypłacanym z systemu zabezpieczenia społecznego i w całości finansowana jest z budżetu państwa. Podobnie jak inne świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych (renty, emerytury), podlega egzekucji w granicach wskazanych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepisy ustawy upadłościowej nie regulują odrębnie zasad wypłaty świadczenia emerytalnego rentowego. W niektórych oddziałach ZUS ukształtowała się praktyka, że ich postępowanie jest uzależnione od zakresu roszczenia syndyka skonkretyzowanego we wniosku. W przypadku wystąpienia syndyka masy upadłości z roszczeniem o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od Zakładu do określonej wysokości np. 25 % świadczenia wskazanego w art. 140 ust. 1 pkt. 3 uemr organ rentowy przekaże kwoty wchodzące w skład masy upadłości w wysokości wynikającej z roszczenia syndyka z zachowaniem kwoty wolnej od egzekucji i potrąceń określonej w art. 141 ust. 1 pkt. 1 uemr. Jednak wniosek syndyka o przekazywanie świadczeń należnych upadłemu od Zakładu bez wskazania ich wysokości względnie wniosek o przekazywanie wszelkich świadczeń należnych upadłemu od Zakładu organ rentowy zrealizuje i przekaże syndykowi kwoty wchodzące w skład masy upadłości z zachowaniem kwoty wolnej od egzekucji i potrąceń określonej w art. 141 ust. 1 uemr. tj. 50 % kwoty najniższej emerytury lub renty.