Zgodnie z przepisem art. 62 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 1520, dalej: p.u.) W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a.

Masa upadłości podlega w toku postępowania upadłościowego ciągłym przemianom. Punktem wyjścia jest dzień ogłoszenia upadłości i stan majątku w tym dniu. Wszystko co należało do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości, licząc od początku tego dnia, staje się masą upadłości.

Masa upadłości obejmuje przede wszystkim majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez niego w toku postępowania upadłościowego, tj. do czasu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu, umorzeniu lub uchyleniu postępowania upadłościowego. Sposób, w jaki upadły nabywa majątek w toku postępowania, nie ma znaczenia. Źródłem nabycia więc mogą być zarówno zdarzenia faktyczne , jak i czynności prawne jedno- i dwustronne, dokonane inter vivos (np. darowizna) lub mortis causa (np. dziedziczenie, zapis) itp.

Masa upadłości może wzbogacić się w toku postępowania upadłościowego nie tylko w wyniku nabycia przez upadłego majątku, ale także w wyniku innych zdarzeń w toku postępowania np. uznania czynności zdziałanej na wierzycieli za bezskuteczną , przepadku wadium na rzecz masy (jeżeli tak zastrzeżono w regulaminie przetargu), osiągania przychodów z działalności prowadzonej przez syndyka czy wynagrodzenia za korzystanie z majątku masy przed jej likwidacją (czynsze, opłaty licencyjne itp.).

Masa upadłości obejmuje także składniki wchodzące do majątku wspólnego upadłego i jego małżonka. Majątek ten nie obejmuje rzeczy i praw, które należą wyłącznie do majątku osobistego osoby trzeciej – małżonka upadłego. Wyłączeniu zatem z masy upadłości, na podstawie art. 70 p.u., będą podlegały jedynie przedmioty wchodzące w skład majątku osobistego małżonka upadłego, albowiem te nie stanowią mienia upadłego, lecz należą wyłącznie do małżonka upadłego.

Na zasadzie surogacji w skład masy upadłości wchodzą aktywa uzyskane w zamian za aktywa pochodzące z masy upadłości. Składniki masy upadłości podlegają spieniężeniu przez syndyka w procesie likwidacji masy upadłości.

Zgodnie z art. 63 ust. 1 p.u. nie wchodzi do masy upadłości:
1) mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.);
2) wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu;
3) kwota uzyskana z tytułu realizacji zastawu rejestrowego lub hipoteki, jeżeli upadły pełnił funkcję administratora zastawu lub hipoteki, w części przypadającej zgodnie z umową powołującą administratora pozostałym wierzycielom;
4) środki pieniężne znajdujące się na rachunku będącym przedmiotem blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego w rozumieniu art. 119zg pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.

Ponadto należy wskazać, że nie wchodzi do masy upadłości, z mocy samego prawa, mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów k.p.c. W konsekwencji nie wchodzą do masy upadłości m.in.

przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;
zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca;
jedna krowa lub dwie kozy albo trzy owce potrzebne do wyżywienia dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny wraz z zapasem paszy i ściółki do najbliższych zbiorów;
narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych.

Zadaniem syndyka jest likwidacja masy upadłości, nie powinien zatem likwidować tych rzeczy objętych od upadłego, które są wyłączone z mocy prawa z masy upadłości (np. wolne od egzekucji), a także tych, spośród umieszczonych w spisie inwentarza, co do których istnieje pewność, że nie stanowią własności upadłego.

Upadły w związku z ogłoszeniem upadłości likwidacyjnej traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości (art. 75 ust. 1 p.u.). Co więcej, czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego do masy upadłości, wobec którego upadły utracił prawo zarządu, są nieważne (art. 77 ust. 1 p.u.).

Nie można z góry wykluczyć sytuacji, gdy upadły nabywa od syndyka przedmiot wchodzący w skład masy upadłości. Po nabyciu przez upadłego przedmiot może bowiem ulec wyłączeniu z masy upadłości z mocy prawa bądź na mocy postanowienia sądu.

Strony: 12