Uchwała

Sądu Najwyższego – Izba Cywilna

z dnia 5 października 2022 r.

III CZP 101/22

Przewidziane w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 893) wyłączenie stosowania tej ustawy do długów objętych postępowaniem prowadzonym na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1520), nie pozbawia wierzyciela uprawnienia do odsetek ustawowych za opóźnienie na zasadach ogólnych.

Ustawa z 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 r. poz. 893, dalej: u.n.o.t), która pierwotnie nosiła nazwę ustawy z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2013 r. poz. 403), została uchwalona w celu zwalczania zatorów płatniczych.

Instrumenty prawne, którymi posłużył się ustawodawca dla realizacji celu w postaci ograniczenia zatorów płatniczych, mają różny charakter. Należą do nich zarówno instrumenty cywilnoprawne, karnoprawne (skutkiem naruszenia niektórych obowiązków dłużnika może być popełnienie jednego z typów wykroczeń opisanych w przepisach u.n.o.t., jak i administracyjnoprawne.

Najistotniejszą, z punktu widzenia celu regulacji, kategorię instrumentów służących zapobieganiu opóźnieniom w realizacji zobowiązań do zapłaty świadczeń pieniężnych wynikających z transakcji handlowych stanowią uprawnienia wierzyciela oraz skorelowane z nimi obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych. Należą do nich m.in. uprawnienie wierzyciela do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (art. 7 i 8 u.n.o.t.) oraz, w pewnych przypadkach, także tzw. odsetek prolongacyjnych za wyznaczenie zbyt długiego terminu zapłaty (art. 5 u.n.o.t.), z którym skorelowane jest, rzecz jasna, zobowiązanie dłużnika do ich uiszczenia, uprawnienie do dochodzenia rekompensaty za koszty dochodzenia należności (art. 10 u.n.o.t.), obowiązek przestrzegania reguł w zakresie wyznaczania maksymalnych terminów zapłaty w transakcjach handlowych (art. 7 ust. 2 i 2a oraz art. 8 ust. 2 i 4 u.n.o.t.), czy uprawnienie wierzyciela do odstąpienia lub wypowiedzenia umowy w przypadku wyznaczenia terminu zapłaty przekraczającego 120 dni (art. 7 ust. 3a u.n.o.t.).

Zgodnie z przepisem art. 3 u.n.o.t.

Przepisów ustawy nie stosuje się do:

1) długów objętych postępowaniami prowadzonymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 i 2320) oraz ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2020 r. poz. 814 i 1298);

2) umów, na podstawie których są wykonywane czynności bankowe w rozumieniu przepisów art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1896, 2320 i 2419);

3) umów, których stronami są wyłącznie podmioty zaliczane do sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych.

4) (uchylony)

Wyłączenie z art. 3 pkt 1 u.n.o.t. znajduje zastosowanie dopiero z chwilą ogłoszenia upadłości lub, odpowiednio, otwarcia restrukturyzacji, i nie obejmuje, nieco wbrew literalnemu brzmieniu przepisu, postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości lub otwarcia restrukturyzacji.

Począwszy od dnia ogłoszenia upadłości lub otwarcia restrukturyzacji, wierzyciel nie będzie mógł naliczać dłużnikowi odsetek prolongacyjnych lub odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Powstała wątpliwość, czy wierzyciel w takiej sytuacji może naliczać odsetki ustawowe za opóźnienie. Z przytoczonej na wstępie uchwały Sądu Najwyższego wynika, że ogłoszenie upadłości dłużnika nie pozbawia wierzyciela uprawnienia do odsetek ustawowych za opóźnienie na zasadach ogólnych.