Umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, a ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności (art. 28 ust. 3a u.s.s.).

Redakcja art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. pozwala na wyprowadzenie wniosku, że istnieją dwie grupy sytuacji, w których organ może umorzyć należności składkowe. Linią demarkacyjną między nimi jest stan całkowitej nieściągalności składek.
Pierwsza z nich obejmuje przypadki wymienione w art. 28 ust. 3 pkt 1-6 przywołanej ustawy. Ten katalog ma charakter zamknięty. Przy czym istotne jest to, że z umorzenia należności w sytuacjach wyliczonych w tym przepisie mogą skorzystać wszyscy płatnicy składek. Wobec tego przesłanka całkowitej nieściągalności należności składkowych znajduje relatywnie częste zastosowanie jako podstawa ich umorzenia.
Druga grupa obejmuje sytuacje mieszczące się w zakresie dyspozycji art. 28 ust. 3a ustawy z dnia 13 października 1998 r. Ta regulacja pozwala na podjęcie decyzji o umorzeniu należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, mimo że nie istnieje stan ich całkowitej nieściągalności. Ustawodawca przewidział, że w takim przypadku za umorzeniem musi przemawiać ważny interes osoby zobowiązanej do opłacenia składek oraz stan finansów publicznych.

Zgodnie z przepisem art. 28 ust. 3 u.s.s. całkowita nieściągalność zachodzi, gdy:

1)dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2)sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 i 2320);

3)nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa;

4)nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a)wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

4b)nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym postępowaniu upadłościowym;

4c)ogłoszono upadłość, o której mowa w części III w tytule V ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe;

5)naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

6)jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Przepis art. 28 ust. 3 pkt 4c został dodany przez wspomnianą już ustawę nowelizującą z 24 czerwca 2021 r., która weszła w życie 18 września 2021. Stosownie do dyspozycji tego przepisu prawo prawo ubiegania się o  zwolnienie z konieczności zapłaty składek zyskały osoby, w stosunku do których ogłoszono tzw. upadłość konsumencką. ZUS, podobnie jak w innych przypadkach ubiegania się o umorzenie, nie ma obowiązku jednak takiego wniosku uwzględnić. W tym miejscu pojawia się jednak pewien problem. Zgodnie bowiem z przepisem art. 49121 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: p.u. ) po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Przepis art. 49121 ust. 2 p.u. wymienia jednak wierzytelności nieumarzalne w trybie przepisów o upadłości konsumenckiej, którymi są

  1. zobowiązania o charakterze alimentacyjnym;
  2. zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci;
  3. zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
  4. zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie;
  5. zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem;
  6. zobowiązania , których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

Wśród wymienionych w przepisie art. 49121 ust. 2 p.u. zobowiązań nie podlegających umorzeniu nie ma zaległości pochodzące z ZUS.  Nie ma przy tym znaczenia, że te zobowiązania powstały w związku z prowadzoną uprzednio działalnością gospodarczą.  Mogą one zostać umorzone w postępowaniu upadłościowym. Należy pamiętać, że postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości nie tyle powoduje umorzenie zobowiązań, ile jest początkiem żmudnego procesu zmierzającego do uregulowania naszych zobowiązań, na końcu którego sąd może (ale nie musi, to uzależnione będzie od okoliczności sprawy) umorzyć długi upadłego. Zgodnie bowiem z przepisem art. 49114a p.u.

Sąd wydaje postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli:
1) upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,
2) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań
– chyba że ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

W oparciu o dyspozycje przepisu art. 28 ust. 3 pkt 4c u.s.s. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zatem  umorzyć zobowiązania z tytułu składek jeśli dojdzie do uchylenia planu spłaty wierzycieli czy odmowy jego ustalenia.

Strony: strona 1, strona 2