Czy wniesiony przez profesjonalnego pełnomocnika środek odwoławczy od postanowienia rozstrzygającego sprawę co do istoty, podlegającego zaskarżeniu apelacją, a zatytułowany „zażalenie” i określony jako zażalenie zarówno w petitum, jak i w uzasadnieniu środka odwoławczego, należy traktować zgodnie z jego oznaczeniem?
Sąd Najwyższy podkreślił, że przepisy kodeksu postępowania cywilnego to prawo formalne, normatywne, więc formalizm jest ich nieodłączną cechą. Urzeczywistniają one konstytucyjne prawo do sądu i organizują skuteczne działanie postępowania sądowego. Nadając określoną formę czynnościom sądu i stron, wyznaczając czas i miejsce czynności procesowych, ustawodawca czyni postępowanie względnie sprawnym, skutecznym i – co bardzo ważne – przewidywalnym dla obu stron i sądu sposobem dochodzenia praw. Formalizm prawa procesowego jest zatem zjawiskiem oczywistym i pożytecznym, należy jednak odróżniać formalizm prawa od formalizmu stosowania prawa.
Przy stosowaniu prawa procesowego określone sytuacje uzasadniają odstąpienie od surowych reguł formalnych, zwłaszcza że sąd, strony i ich pełnomocnicy mają prawo do popełnienia błędu, zwłaszcza gdy jest oczywisty. Prawo do błędu jest zresztą uwzględniane w przepisach kodeksu postępowania cywilnego, np. w art. 350, pozwalającym na prostowanie oczywistych omyłek, błędów pisarskich albo rachunkowych lub innych oczywistych omyłek lub niedokładności, które wkradły się do orzeczenia, oraz w art. 130 § 1 k.p.c., pozwalającym ignorować oczywiste niedokładności zawarte w pismach procesowych.
Prawo do błędu ma jednak swoje granice; nie dotyczy np. błędu co do wyboru czynności procesowej, w tym zwłaszcza doboru właściwego środka odwoławczego, i obejmuje wyłącznie mylne jego oznaczenie.
Jeżeli zatem w konkretnej sprawie, od określonego orzeczenia przysługuje określony środek odwoławczy, a strona lub pełnomocnik – zachowując wszystkie ustawowe wymagania przewidziane dla tego środka – nadaje mu tylko inne oznaczenie, to jego odrzucenie, tylko z powodu błędu popełnionego w sferze semiotycznej, jest nieuzasadnione.
źródło: www.sn.pl
Bez wątpienia błąd profesjonalisty nie powinien ograniczać praw strony. Wówczas konsekwencje ponosiłaby przecież osoba, która w niczym nie zawiniła. Nie ma więc powodu, by ograniczać jej prawa. Tak samo zresztą wskazywał jeszcze przed wydaniem uchwały w swym stanowisku Rzecznik Praw Obywatelskich. Argumentował on, że skomplikowane procedury, z którymi nie radzą sobie niekiedy profesjonaliści, nie powinny blokować obywatelom prawa do sądu.
24 maja 2017 roku było rozpatrywane przez Sąd Najwyższy także inne zagadnienie prawne. Dotyczyło ono skuteczności wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, w sytuacji, gdy został on złożony w dniu, który został wyznaczony na jego publikację, ale wpłynął do sądu, zanim ogłoszenie nastąpiło. Zagadnienie to stało się w ostatnim czasie przedmiotem rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Także w tej sprawie Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do postępowania
Rzecznik praw obywatelskich argumentował, że „wniosek strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku jest skuteczny, jeśli został złożony w dniu ogłoszenia wyroku, także przed jego ogłoszeniem”.
Rzecznik zwrócił uwagę, że ustawodawca wprost przewiduje negatywne skutki i wiąże je jedynie z uchybieniem przez stronę terminu końcowego złożenia wniosku. Brak jest zaś w przepisach procedury cywilnej zarówno jasnego dla strony określenia początku biegu terminu do złożenia wniosku, jak też oznaczenia skutku złożenia wniosku przed ogłoszeniem wyroku.
Rzecznik zaznaczył także, że rygorystyczna wykładnia prowadzi do nieuzasadnionego i niesprawiedliwego zróżnicowania sytuacji procesowej stron ze względu na sposób złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia. W uprzywilejowanej sytuacji jest strona, która przesłała swój wniosek za pośrednictwem poczty, gdyż wówczas nie jest odnotowywana godzina jego złożenia, a stempel pocztowy wskazuje jedynie na dzień nadania przesyłki pocztowej.
Sąd Najwyższy nie podzielił argumentacji RPO i w drodze uchwały stwierdził: