PLAN SPŁATY WIERZYCIELI

PLAN SPŁATY WIERZYCIELI

Upadłość konsumencka składa się z dwóch faz. Pierwszym etapem jest faza likwidacyjna postępowania upadłościowego. Podczas drugiego etapu następuje realizacja planu spłaty wierzycieli. Plan spłaty określa zakres i czas spłacania przez upadłego zobowiązań, których nie udało się zaspokoić w fazie likwidacyjnej.

ISTOTA PLANU SPŁATY WIERZYCIELI

Instytucja planu spłaty jest w swojej istocie kluczową konstrukcją przepisów o upadłości dotyczących osoby fizycznej (niezależnie czy prowadziła ona działalność gospodarczą czy jej nie prowadziła). Odpowiednikiem planu spłaty wierzycieli w upadłości  nie jest ani układ zawierany w postępowaniu upadłościowym, ani ugoda sądowa czy ugoda pozasądowa. Cechą charakterystyczną planu spłaty jest to, że jest on ustalany przez sąd upadłościowy. Rozstrzygnięcie sądu upadłościowego może co prawda, z inicjatywy wierzycieli lub upadłego, podlegać kontroli w toku instancji. Jednakże plan spłaty nie jest ustalany, jak ma to miejsce w przypadku układu, w drodze propozycji dłużnika poddawanych weryfikacji w akcie głosowania przez wierzycieli podczas zgromadzenia wierzycieli. Plan spłaty wierzycieli ustala sąd upadłościowy. Uczestnicy postępowania upadłościowego (upadły, wierzyciele, syndyk) są przez sąd jedynie wysłuchiwani. Oznacza to, że projekt planu spłaty wierzycieli sporządza sąd na podstawie akt sprawy konkretnego postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do danego dłużnika i po jedynie informacyjnym wysłuchaniu wskazanych podmiotów. Treść planu spłaty może nie być zatem zgodna ani z wolą upadłego, ani z wolą wszystkich albo niektórych wierzycieli. Plan spłaty nie jest zatem “umową” pomiędzy upadłym a wierzycielami. 

Art. 49114 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2019 r. poz. 498, dalej p.u.)

1. Po upływie terminu do zgłaszania wierzytelności i przeprowadzeniu likwidacji majątku wchodzącego w skład masy upadłości syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informację, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49114a ust. 1 lub art. 49116 ust. 1 lub 2a .
2. W przypadku postępowania wszczętego wyłącznie na wniosek wierzyciela syndyk składa sądowi projekt planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informację, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49114a ust. 1 lub art. 49116 ust. 1 lub 2a , chyba że dłużnik na wezwanie syndyka oświadczy, że nie wnosi o sporządzenie planu spłaty wierzycieli ani o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub o warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Jeżeli dłużnik na wezwanie syndyka oświadczy, że nie wnosi o sporządzenie planu spłaty wierzycieli ani o umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub o warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, sąd wydaje postanowienie o zakończeniu postępowania.
3. Do projektu planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informacji, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49114a ust. 1 lub art. 49116 ust. 1 lub 2a , syndyk załącza:
1) dowody doręczenia upadłemu oraz wierzycielom projektu planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informacji, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49114a ust. 1 lub art. 49116 ust. 1 lub 2a , wraz z pouczeniem o treści ust. 4 i zobowiązaniem do złożenia stanowiska, o którym mowa w pkt 2, w terminie czternastu dni;
2) stanowiska upadłego oraz wierzycieli albo informację, że upadły lub wierzyciele nie złożyli stanowiska wraz z podaniem przyczyny jego niezłożenia.
4. Sąd ustala plan spłaty wierzycieli albo w przypadku, o którym mowa w art. 49116 ust. 1 lub 2a , umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowo umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli albo wydaje postanowienie, o którym mowa w art. 49114a ust. 1 , po przeprowadzeniu rozprawy, jeżeli upadły, syndyk lub wierzyciel złożył wniosek o przeprowadzenie rozprawy. O terminie rozprawy zawiadamia się upadłego i syndyka oraz wierzyciela, który złożył wniosek o przeprowadzenie rozprawy.
5. W przypadku braku zgłoszeń wierzytelności i braku wierzytelności, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej podlegałyby z urzędu umieszczeniu na liście wierzytelności, sąd, po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności, wydaje postanowienie o umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, chyba że w toku postępowania nie zostały zaspokojone koszty tego postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa lub inne zobowiązania masy upadłości.
6. Zgłoszenie wierzytelności dokonane po złożeniu przez syndyka projektu planu spłaty wierzycieli z uzasadnieniem albo informacji, że zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 49114a ust. 1 lub art. 49116 ust. 1 lub 2a , pozostawia się bez rozpoznania.
7. Postanowienie o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oraz informację o prawomocności tych postanowień obwieszcza się. Na postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli albo w przedmiocie umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przysługuje zażalenie. Postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie rozpoznania zażalenia oraz informację o prawomocności tego postanowienia obwieszcza się.
8. Wydanie postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania.

ELEMENTY PLANU SPŁATY WIERZYCIELI

Plan spłaty w postępowaniu toczącym się według przepisów tytułu V części trzeciej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, zawiera w sobie elementy i pełni funkcję trzech całkowicie samodzielnych instytucji prawa upadłościowego:

  1. listy wierzytelności,
  2. planu podziału, i
  3. właściwego planu spłat,

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty. Ten element planu spłaty ma charakter obowiązkowy, musi wystąpić w każdym planie spłaty i pełni funkcję odpowiadającą liście wierzytelności w zwykłym postępowaniu upadłościowym. Zasadniczym celem planu spłaty wierzycieli jest określenie w jakim zakresie i w jakim czasie upadły jest zobowiązany spłacać wierzytelności uznane na liście wierzytelności a nie zaspokojone na podstawie planu podziału funduszów masy upadłości. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty sąd upadłościowy winien także określić jaka część zobowiązań upadłego zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty. Nie jest możliwe ustalenie innych warunków “restrukturyzacyjnych”, odnośnie do zobowiązań, niż ich spłata. Plan spłaty, w swoim założeniu, zakłada, że zobowiązania nie zostaną spłacone w całości. Niemniej w wyjątkowych sytuacjach nie jest wykluczone finalne zaspokojenie wszystkich zobowiązań.

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty. Ten element planu spłaty ma charakter obowiązkowy, musi wystąpić w każdym planie spłaty i pełni funkcję odpowiadającą liście wierzytelności w zwykłym postępowaniu upadłościowym (czyli tym prowadzonym według zasad ogólnych). Istnieje jednak istotna różnica co do skutków – wymienienie wierzycieli w planie spłat nie podlega bowiem zatwierdzeniu i nie stanowi tytułu egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi w wypadku umorzenia postępowania upadłościowego

Jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości (czyli uzyskano z likwidacji masy upadłości środki wystarczające nie tylko na pokrycie kosztów postępowania, ale przewyższające te koszty), dokonuje się podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty. Jeżeli po pokryciu bieżących kosztów nie pozostały żadne środki lub zgromadzono wyłącznie środki wystarczające na pokrycie kosztów – plan spłat nie zawiera elementu planu podziału.

Elementem planu spłaty jest także ustalenie, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Sąd obowiązkowo musi zbadać tę okoliczność i umieścić w treści planu spłaty stosowne orzeczenie. Treść tego ustalenia ma wpływ na zastosowanie standardowego (do 3 lat) lub wydłużonego okresu wykonywania planu spłat (3–7 lat).

OKRES WYKONYWANIA PLANU SPŁATY WIERZYCIELI (DOTYCHCZASOWE PRZESŁANKI NEGATYWNE OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI)

Art. 49115 p.u.

1. W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd:
1) wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty;
2) dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości;
3) ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;
4) określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.
1a. W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.
1b. W przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok.
1c. W przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 50% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż dwa lata.
1d. Do okresów spłaty, o których mowa w ust. 1 pkt 4 oraz ust. 1a–1c, zalicza się okres od upływu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia ustalenia planu spłaty wierzycieli, chyba że dłużnik nie pokryłby w całości kosztów postępowania tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa. Do okresu spłaty nie zalicza się okresu warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
2. Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa oraz inne zobowiązania masy upadłości niezaspokojone w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, chyba że możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe nie pozwalają na zaspokojenie kosztów postępowania tymczasowo pokrytych przez Skarb Państwa oraz innych zobowiązań masy upadłości w pełnej wysokości. W przypadku braku zgłoszeń wierzytelności i braku wierzytelności, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej podlegałyby z urzędu umieszczeniu na liście wierzytelności, w planie spłaty wierzycieli uwzględnia się wyłącznie zobowiązania, o których mowa w zdaniu poprzednim, a w przypadku braku takich zobowiązań umarza się zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.
3. Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa nieuwzględnione w planie spłaty wierzycieli albo niezaspokojone w ramach wykonania planu spłaty wierzycieli ponosi Skarb Państwa.
4. Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.
5. Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego.
6. W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli, z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 49121 ust. 2.
7. Do planu spłaty wierzycieli oraz wykonania określonego w planie spłaty wierzycieli podziału funduszy masy upadłości stosuje się odpowiednio przepisy art. 313 ust. 2, art. 335, art. 336, art. 340–348 i art. 352–356 oraz art. 358–360.

W trakcie trwania postępowania upadłościowego upadły dokonuje spłaty wierzycieli.  Określona część dochodów upadłego wchodzi  do masy upadłości i jest przez syndyka przeznaczana na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego oraz zaspokojenie wierzycieli. Ustawodawca wprowadził zasadę, iż do okresu wykonywania planu spłat wlicza się okres przypadający po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia jego zakończenia.