Czy wygaśnięcie wierzytelności oznacza wygaśnięcie hipoteki?

Jeżeli zabezpieczona wierzytelność wygasła i nie może już powstać w przyszłości żadna nowa wierzytelność ze stosunku prawnego objętego zabezpieczeniem, ex lege wygasa również hipoteka. Jej wykreślenie z księgi wieczystej ma już tylko znaczenie deklaratoryjne.

Zabezpieczenie hipoteczne może również wygasnąć, a zabezpieczona wierzytelność pozostać w mocy. Będzie to miało miejsce chociażby w przypadku zrzeczenia się hipoteki przez wierzyciela.

Za poglądem, że hipoteka wygasa w przypadku umorzenia zobowiązania wskutek postanowienia sądu upadłościowego (wydanego na podstawie przepisów p.u.n. lub p.u.) przemawia jej akcesoryjny charakter i literalne brzmienie art. 94 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Przyjęcie takiego poglądu oznaczałoby, że  wierzytelność wygasa wskutek arbitralnej decyzji sądu, niezależnie więc od woli wierzycieli. Podobnie jest w przypadku wspomnianego już wywłaszczenia. Przy czym w tym przypadku wygaśnięcie hipoteki następuje decyzją organu administracji publicznej za odszkodowaniem (zob. art. 22 i 23 ustawy z dnia 12 lutego 2009 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie lotnisk użytku publicznego, tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1380).

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 24 stycznia 2020 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III CZP 53/19 przekazał zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego