Zwolnienie od zajęcia – w ramach postępowania egzekucyjnego – środków pieniężnych znajdujących się na rachunkach bankowych w świetle nowelizacji z 8 września 2016 r.

Przepis art. 10 pkt. 2  ustawy  z 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw zmienił brzmienie art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe. Zmiana ta nastąpiła 8 września 2016 roku. Przed tą datą przepis art. 54 ust. 1 ustawy Prawo bankowe stanowił, że środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego do wysokości trzykrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego za okres bezpośrednio poprzedzający dzień wystawienia tytułu wykonawczego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pracę w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w lipcu 2016 wynosiło: 4285,73 zł (Dz. Urz. GUS z 2016 r. poz. 32). Na gruncie przepisu art. 54 prawa bankowego w wersji obowiązującej do 8 września wątpliwości budziła charakter przewidzianego tym unormowaniem zwolnienia. Cześć doktryny i orzecznictwa twierdziła, że nie ma ono charakteru jednorazowego. W konsekwencji uznawano iż ma ono charakter stały (rozporządzenie kwotą wolną od zajęcia, a następnie powtórne zasilenie rachunku powoduje automatycznie objęcie jej zwolnieniem od zajęcia w granicach ustawowego limitu). W konsekwencji niektóre sądy administracyjne uznały, że egzekucja prowadzona przez organ egzekucyjny z rachunku bankowego będzie nieskuteczna do czasu, gdy na rachunku bankowym zajętym przez organ egzekucyjny brak będzie środków pieniężnych powyżej ustalonej “kwoty zwolnienia” (tak: WSA w Poznaniu z 19 stycznia 2012, I SA/Po 741/11).

W praktyce komorniczej jak i w orzecznictwie sądów powszechnych ugruntował się jednak pogląd, że ochrona kwoty wolnej od zajęcia była jednorazowa. Przywilej kwoty wolnej od zajęcia był zatem stosowany  tylko raz w związku z danym zajęciem rachunku bankowego i nie był on odnawialny. Jeżeli zajęcie trwało, a posiadacz rachunku po jego dokonaniu wypłacił pieniądze wykorzystując w całości kwotę wolną od zajęcia, to środki pieniężne pochodzące z nowych wpłat na rachunek były już objęte zajęciem w całości, co oznaczało, że miały być przesłane do komornika. Przy czym, jeśli w chwili zajęcia rachunku nie było na nim pieniędzy albo było ich mniej niż kwota wolna od zajęcia, posiadaczowi rachunku przysługiwało prawo do zatrzymania bądź uzupełnienia kwoty wolnej od zajęcia z nowych wpływów.

Od 8 września 2016 r. przepis art 54 ust. 1 ustawy Prawo bankowe stanowi, że środki pieniężne znajdujące się na rachunkach oszczędnościowych, rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych oraz na rachunkach terminowych lokat oszczędnościowych jednej osoby, niezależnie od liczby zawartych umów, są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego, w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.), przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy. Ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zatem  odnawialny miesięczny limit kwoty wolnej od zajęcia komorniczego. Kwota ta to równowartość 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, aktualnie to 1387,50zł (minimalne wynagrodzenie w 2016r – 1850zł*75%=1387,50zł). Obowiązuje ona dla każdego miesiąca oddzielnie. Tłumacząc to na prostszy język, w każdym miesiącu roku 2016 kwota „chroniona” przed komornikiem to 1387,50 zł. Jeśli tylko taka suma widnieje na rachunku bank nie może jej przekazać komornikowi. Jeśli ma wystawione przeciwko sobie tytuły wykonawcze warto zawczasu się przygotować i  wypłacić pieniądze ponad kwotę 1387,50 złotych jeszcze przed dokonaniem zajęcia komorniczego.

Identyczne rozwiązanie zastosowano w przypadku rachunków bankowych prowadzonych przez spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe. Zgodnie z art. 28 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-rozliczeniowych z 5 listopada 2009 r. oszczędności członka kasy złożone w kasie, niezależnie od liczby dowodów na złożone oszczędności, zapisuje się na imiennym rachunku członka kasy i są one wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego, w każdym miesiącu kalendarzowym, w którym obowiązuje zajęcie, do wysokości 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.), przysługującego pracownikowi zatrudnionemu w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy.

W odniesieniu do egzekucji z rachunku bankowego zmienia się także sposób zajęciarachunku bankowego przez komornika. Możliwe będzie elektroniczne zajęcie takiego rachunku. Banki zobowiązane zostały do prowadzenia systemów teleinformatycznych obsługujących ten sposób zajęcia rachunków bankowych. Zawiadomienie o zajęciusporządzone przez komornika w wersji elektronicznej będzie przesyłane do takiego systemu, a odnotowanie zajęcia rachunku dłużnika przez bank będzie następować niezwłocznie tuż po tym. Niewątpliwie zajęcia rachunków dokonywane w ten sposób będą realizowane  szybciej niż dotychczas. Zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego będzie skuteczne także w przypadku niewskazania konkretnego rachunku bankowego należącego do dłużnika.

Zajęcie rachunku