Art. 49113 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, dalej: p.u.)
1. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.
2. Kwotę, o której mowa w ust. 1, na wniosek upadłego, określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.
3. Jeżeli fundusze masy upadłości na to pozwalają, a opuszczony przez upadłego lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny nie został jeszcze zbyty, sędzia-komisarz może przyznać upadłemu zaliczkę na poczet kwoty, o której mowa w ust. 1.
4. W przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
Przyjęto, iż w sytuacji dobrowolnego oddania w zasadzie całego majątku syndykowi dłużnik musi mieć zapewnione warunki, jeżeli nie godnego życia, to przynajmniej winien być chroniony przed bezdomnością. Wyrazem tego podejścia jest art. 49113 p.u.
Aby powstało prawo do wydzielenia upadłemu sumy potrzebnej na pokrycie kosztów mieszkania potrzebne jest spełnienie kilku warunków: po pierwsze w skład masy upadłości musi wchodzić lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, w którym zamieszkiwał w momencie ogłoszenia upadłości upadły. Nie ma przeszkód, aby w skład masy upadłości wchodził udział upadłego w takiej nieruchomości, jeżeli tylko był on wcześniej tytułem umożliwiającym mu zamieszkiwanie. Podobnie bowiem jak może podlegać sprzedaży w postępowaniu upadłościowym i podobnie jak w wypadku prawa do całości lokalu, również udział może zapewniać zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu.
Możliwość przyznania zaliczki w wysokości od 12- do 24-miesięcznego czynszu istnieje tylko wtedy, gdy pozwalają na to fundusze masy upadłości. Zaliczka ta nie stanowi kosztów postępowania upadłościowego, a więc nie może być tymczasowo pokryta ze środków Skarbu Państwa.
Art. 75 p.u.
3.(uchylony)
Zgodnie z dyspozycją przepisu 75 ust. 2 p.u. sędzia komisarz postanowieniem określa zakres i czas korzystania z mieszkania znajdującego się w lokalu lub w budynku wchodzącym do masy upadłości przez upadłego lub osoby mu bliskie, którzy w dacie ogłoszenia upadłości zamieszkiwali w tym mieszkaniu. Przepis art. 75 ust. 2 p.u. ma zastosowanie do przypadków zamieszkiwania przez upadłego i osoby mu bliskie w mieszkaniach znajdujących się w budynkach lub lokalach, które stanowiły własność upadłego bądź były objęte współwłasnością. Ma również zastosowanie do lokali objętych spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu, które przysługiwało upadłemu, Nie stosuje się natomiast do lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 831 § 1 pkt. 3 k.p.c. nie podlegają egzekucji (ergo nie wchodzą do masy upadłości) prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu. Prawami niezbywalnymi są prawa, które nie mogą być przeniesione na inną osobę. Takim prawem, zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych jest spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji. Po drugie, sędzia – komisarz nie może w trybie art. 75 ust. 2 p.u. określać zakresu i czasu korzystania przez upadłego lub osoby mu bliskie z mieszkania najmowanego przez upadłego bądź zajmowanego przez niego na podstawie stosunku użyczenia. Stosunek najmu, którego przedmiotem jest lokal zajmowany przez upadłego może być wypowiedziany przez syndyka na podstawie przepisu art. 110 ust. 3 lub 4 p.u. W przypadku, gdy czynsz za najem lokalu mieszkalnego został przed ogłoszeniem upadłości zapłacony przez upadłego z góry, rozwiązanie umowy co do zasady nie może nastąpić przed upływem terminu za który ten czynsz został zapłacony. Jednakże na podstawie postanowienia sędziego – komisarza syndyk obligatoryjnie wypowiada przed terminem umowę najmu lokalu mieszkalnego zawartą przez upadłego, jeżeli dalsze jej trwanie utrudniałoby prowadzenie postępowania upadłościowego (art. 110 ust. 4 p.u.). Natomiast stosunek użyczenia w razie ogłoszenia upadłości biorącego do używania, ulega rozwiązaniu na żądanie jednej ze stron, o ile rzecz została już wydana (art. 104 ust. 1 p.u.). Przepisu art. 75 ust. 2 p.u. nie stosuje się także do tych stanów faktycznych, gdy upadły zajmuje dany budynek bądź lokal na podstawie art. 281 zd. 1 k.r.o., oraz lokal będący przedmiotem umowy dożywocia oraz służebności osobistej.