VAT przy sprzedaży nieruchomości egzekucyjnej, a ogłoszenie upadłości dłużnika egzekwowanego

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1221) organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.16), u.p.t.u.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u. obowiązek podatkowy związany z dostawą towarów dokonywaną w trybie egzekucji, o której mowa w art. 18 u.p.t.u., powstaje „z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty”.

Dodatkowo w ust. 6 art. 19a u.p.t.u. ustawodawca wskazał, że w tym przypadku „obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty”.

Na gruncie postępowania egzekucyjnego w innym momencie następuje zapłata przez nabywcę licytacyjnego ceny nabycia za nieruchomość, w innym przejście własności nieruchomości na nabywcę, a w jeszcze innym rozdysponowanie pomiędzy uprawnionych sumy uzyskanej z egzekucji, której zasadniczym składnikiem jest cena wylicytowana w przetargu.

Chwila otrzymania zapłaty o której mowa w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u. nie jest tożsama z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności. Zgodnie z art. 999 § 1 k.p.c. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności.

Prawidłowym wykonaniem warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny nabycia jest przekazanie wymaganej kwoty na rachunek depozytowy Ministra Finansów w zakreślonym terminie.

Przez „otrzymanie zapłaty” w ujęciu przepisu art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u.  należy rozumieć moment otrzymania środków pieniężnych przez komornika od sądu nadzorującego przebieg egzekucji z nieruchomości. Ta chwila nie zawsze wiązać się musi z datą prawomocności całego postanowienia w przedmiocie planu podziału. Nie można bowiem wykluczyć tego, że strony, skarżąc plan podziału, nie będą kwestionować obciążenia sprzedaży licytacyjnej tym podatkiem. W takiej sytuacji sąd nadzorujący postępowanie egzekucyjne może wydać dyspozycję wypłacenia komornikowi środków zgromadzonych z tytułu ceny nabycia na rachunku depozytowym ministra finansów w zakresie wartości VAT na potrzeby zrealizowania przez niego ustawowego obowiązku płatnika tego podatku.

Sumy wyegzekwowane w postępowaniu egzekucyjnym przed jego zawieszeniem, jeśli nie zostały dotychczas wydane, podlegają przelaniu do masy upadłości. Obowiązek ich przekazania syndykowi masy upadłości spoczywa na organie egzekucyjnym, tak sądowym, jak i administracyjnym.

Wszelkie należności istniejące w dniu ogłoszenia upadłości, jak i powstałe po jej ogłoszeniu na skutek działań Syndyka, podlegają od tej chwili zaspokojeniu z masy upadłości, natomiast kolejność zaspokojenia tych należności regulują przepisy prawa upadłościowego. Tylko podatki związane z czynnościami Syndyka stanowiące koszty postępowania upadłościowego zaliczane są do pierwszej kategorii zaspokojenia. Oznacza to, że podatki należne za okres po ogłoszeniu upadłości podlegają zaspokojeniu z masy upadłości i to w pierwszej kolejności, natomiast podatki mające swe źródło w czynnościach dokonanych przed ogłoszeniem upadłości, nie stanowią kosztów postępowania upadłościowego i podlegają zaspokojeniu w drodze podziału funduszów masy upadłości.