Przedawnienie stwierdzonej prawomocnym postanowieniem komornika sądowego należności z tytułu opłat egzekucyjnych

W jeden ze spraw przed Sądem Rejonowym w Kielcach sąd ten oddalił powództwo skierowane przeciwko komornikowi sądowemu o zwrot pobranej przez niego opłaty egzekucyjnej. Jako podstawę dochodzonego roszczenia powód wskazał okoliczność przedawnienia roszczenia komornika o ściągnięcie opłaty sądowej ustalonej w postępowaniu egzekucyjnym zakończonym kilkanaście lat temu. Rozstrzygnięcie sądu rejonowego zostało zaskarżonego przez powoda. Sąd Okręgowy w Kielcach wystąpił z zagadnieniem prawnym po rozpoznaniu którego została wydana przywołana na wstępie uchwała Sądu Najwyższego.
“Czy należności komornika z tytułu opłat egzekucyjnych stwierdzone prawomocnym postanowieniem wydanym na podstawie art. 770 k.p.c. podlegają przedawnieniu, a jeśli tak, to w jakim terminie?”

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 lutego 2011 r. wydanym w sprawie I CNP 36/10 wyraził stanowisko, że  mają charakter należności publicznoprawnych. Uprawnienie komornika do ich pobrania nie ma zatem charakteru roszczenia w rozumieniu art. 117 § 1 k.c. Do opłat tych nie mają zatem zastosowania przepisy o przedawnieniu roszczeń.

Zdaniem składu Sądu Najwyższego rozpoznającego zagadnienie prawne uznał, że opłaty egzekucyjne na gruncie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji są w swojej istocie zbliżone do opłat sądowych. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 755, u.k.s.c.) wraz z odpowiednimi przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) stanowią kompletne unormowanie w zakresie kosztów sądowych, których elementem są opłaty sądowe. Ustalanie wysokości opłat oraz możliwość kwestionowania ich wysokości a także możliwość zwolnienia od obowiązku ich uiszczania, uregulowane są właśnie w tych dwóch aktach.
Opłaty sądowe są rodzajem ryczałtowego określenia kosztów związanych z zainicjowaniem postępowania sądowego. Opłaty sądowe uiszczane na podstawie ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych nie mogą być traktowane jako rodzaj daniny publicznoprawnej o charakterze podatkowym. Z faktu posłużenia się przez ustawodawcę w ww. ustawie nazwą “opłata” nie da się wywieść, iż chodzi w tym przypadku o opłaty oraz niepodatkowe należności budżetu państwa oraz budżetów jednostek samorządu terytorialnego, zrównane na gruncie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1325, dalej: o.p.) z podatkami. Ze względu na odrębne regulacje prawne, które w sposób zupełny i wyczerpujący normują sprawy takich świadczeń jak opłata sądowa oraz opłata egzekucyjna ordynacja podatkowa nie znajduje zastosowania do tych danin publicznych. Skoro opłata egzekucyjna jest w swojej istocie zbliżona do opłaty sądowej to należność z jej tytuły przedawnia się w terminie właściwym dla przedawnienia kosztów sądowych.
Zgodnie z przepisem art. 116 u.k.s.c. roszczenie Skarbu Państwa o uiszczenie kosztów sądowych przedawnia się z upływem trzech lat, licząc od dnia, w którym nastąpiło prawomocne zakończenie sprawy.