Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 3 października 2017 r.
SK 31/15
Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072), na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 października 2017 r., skargi konstytucyjnej Agnieszki Zielińskiej-Zason o zbadanie zgodności:
art. 7781 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101, ze zm.):
– w zakresie, w jakim umożliwia sądowi nadanie tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce osobowej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, w tym przeciwko osobie, której przysługiwał status byłego wspólnika już w chwili powstania stanu zawisłości sprawy, w której wydany został tytuł wykonawczy, z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji,
– w zakresie, w jakim nie przewiduje trybu, w jakim były wspólnik spółki mógłby podnosić zarzuty wobec roszczenia objętego tytułem egzekucyjnym, z art. 77 ust. 2 Konstytucji,
orzeka:
Art. 7781 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 1822, ze zm.) w zakresie, w jakim dopuszcza nadanie przez sąd tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciwko spółce jawnej, klauzuli wykonalności przeciwko byłemu wspólnikowi tej spółki, niebędącemu już wspólnikiem w chwili wszczęcia postępowania w sprawie, w której wydany został tytuł egzekucyjny przeciwko spółce jawnej, jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Ponadto postanawia:
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Ukształtowanie procedury w sposób, który pozbawia byłego wspólnika spółki jawnej udziału w postępowaniu sądowym prowadzonym przeciwko spółce, a następnie umożliwia wdrożenie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego, w którym praw tych już nie może skutecznie bronić, narusza prawo do sądu, w szczególności ten jego element, który przewiduje prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej, zgodnie z wymogami sprawiedliwości, jawności i dwuinstancyjności.
Art. 7781 k.p.c. stanowi, że tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko spółce jawnej, spółce partnerskiej, spółce komandytowej lub spółce komandytowo-akcyjnej sąd nadaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi ponoszącemu odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, jak również wtedy, gdy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna.
Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h., każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 k.s.h. Według tego ostatniego przepisu, wierzyciel spółki jawnej może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). Nie stanowi to przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Zasady odpowiedzialności wspólników spółki jawnej stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności wspólników spółki partnerskiej i komandytowej za zobowiązania tych spółek (art. 89, 103 k.s.h.), z tym zastrzeżeniem, że za zobowiązania spółki komandytowej komplementariusz odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona (art. 102 k.s.h.). Zgodnie z art. 104 § 4 k.s.h., w przypadku zamieszczenia nazwiska lub firmy (nazwy) komandytariusza w firmie spółki, komandytariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz. Wspólnik spółki partnerskiej (partner) odpowiada za zobowiązania tej spółki tak jak wspólnik spółki jawnej, jeżeli przewiduje to umowa spółki (art. 95 § 2 k.s.h.).
Zgodnie z art. 125 k.s.h., za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej wobec wierzycieli odpowiada co najmniej jeden wspólnik bez ograniczenia (komplementariusz). Akcjonariusz tej spółki nie odpowiada za jej zobowiązania (art. 135 k.s.h.), z wyjątkiem zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki. Wówczas akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz (art. 127 § 4 k.s.h.). Pozbawienie komplementariusza prawa reprezentowania spółki wbrew sprzeciwowi, o którym mowa w art. 137 § 3 i 4 k.s.h., zwalnia tego wspólnika od odpowiedzialności osobistej za zobowiązania spółki powstałe od chwili dokonania odpowiedniego wpisu w rejestrze (art. 137 § 5 k.s.h.).