Nowelizacja Prawa upadłościowego, która weszła w życie 24 marca bieżącego roku, wprowadziła ważne zmiany z punktu widzenia wierzyciela pragnącego wziąć udział w postępowaniu upadłościowym. Chodzi m.in. o zgłaszanie wierzytelności w takich postępowaniach. 

W postępowaniach wszczętych przed 24 marca 2020 r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw z 30 sierpnia 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1802) zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym należało dokonać sędziemu komisarzowi. W myśl regulacji zawartej w treści art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: p.u.) wierzyciele zobowiązani są do zgłoszenia syndykowi (a nie jak dotychczas sędziemu-komisarzowi) wierzytelności w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (a od 1 lipca 2021 r. w Krajowym Rejestrze Zadłużonych – art. 36 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, Dz.U. z 2019 r. poz. 55).

Po kilku miesiącach oczekiwania Minister Sprawiedliwości 2 października 2020 r. wydał rozporządzenie określające wzór formularza zgłoszenia wierzytelności dostosowany do nowych przepisów. Chodzi mianowicie o Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności oraz zakresu danych objętych zgłoszeniem wierzytelności za pośrednictwem Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (Dz.U. z 2020 r. poz. 1744).

Na marginesie można zauważyć, że zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, likwiduje się Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości (który notabene fizycznie nigdy nie powstał. Przepis art. 5 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r., zostanie uchylony ze skutkiem na dzień 1 grudnia 2020 r.).

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 11 września 2020 r.
III CZP 84/19

Zgodnie z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jednolitych: Dz.U. z 2020 r. poz. 121, dalej: u.kom.) opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1-2a, na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2363).

Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, któremu ustawa powierza realizację określonych zadań państwa, m.in. w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych. Forma i sposób realizacji tych zadań uregulowane są w normach o charakterze publicznoprawnym. Wobec tego komornik działa jako organ pozostający wobec stron postępowania egzekucyjnego w stosunku nadrzędności, a nie równorzędności. Tym samym nie wchodzi z uczestnikami tego postępowania w stosunki zobowiązaniowe (cywilnoprawne), a stosunek zachodzący w postępowaniu egzekucyjnym pomiędzy wierzycielem, na którego wniosek wszczęto to postępowanie, a komornikiem, który je prowadzi jako organ egzekucyjny, jest stosunkiem o charakterze publicznoprawnym. Komornikowi za pełnioną służbę przysługuje wynagrodzenie prowizyjne, proporcjonalne do wysokości uzyskanych opłat egzekucyjnych. Wynagrodzenie prowizyjne komornik potrąca bezpośrednio z uzyskanych opłat egzekucyjnych.

Wprowadzony tarczą 4.0 (czyli ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 – Dz.U. z 2020 r. poz. 1086) piąty rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego (uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu) ma wiele niepodważalnych zalet, takich jak szybkość działania i pozasądowy charakter. Jednakże ma ono także zasadniczą wadę.

Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne jest w zasadzie hybrydą istniejącego już postępowania o zatwierdzenie układu (art. 210‒226 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r) oraz przyspieszonego postępowania układowego (art. 227‒264 p.r.).

Zgodnie z art. 259 ust. 3 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego.

W myśl art. 150 Prawa restrukturyzacyjnego układ obejmuje:

1) wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;

2) odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;

3) wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.

Za dzień otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego ustawa uznaje dzień wydania postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego (art. 189 ust. 1 p.r.). Zgodnie z art. 76 ust. 1 p.r., spis wierzytelności obejmuje wszelkie wierzytelności osobiste wobec dłużnika, o ile powstały one przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Przepis art. 151 ust. 1 i 2 wymienia wierzytelności, których układ nie obejmuje, są to przy tym wierzytelności, które co do zasady należą do jednej z kategorii, o których mowa w art. 150.

Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego sędzia-komisarz postanowieniem stwierdza zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowienie doręcza się również organowi egzekucyjnemu.

Zawieszenie postępowań egzekucyjnych nie jest równoznaczne z uchyleniem dokonanych zajęć. Zgodnie z przepisem art. 259 ust. 2 p.r. Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego może uchylić zajęcie dokonane przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym dotyczącym wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Postanowienie sędziego-komisarza w sprawie uchylenia zajęć w zawieszonych postępowaniach egzekucyjnych i zabezpieczających doręcza się dłużnikowi, nadzorcy sądowemu i wierzycielowi egzekwującemu. Na postanowienie zażalenie nie służy.

W uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu (uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym) nie występuje sędzia – komisarz jako organ tego postępowania. Otwarcie tego postępowania restrukturyzacyjnego także powoduje zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych względem dłużnika z wierzytelności objętych z mocy prawa układem oraz, przy spełnieniu odpowiednich kryteriów, również z wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo. Uniemożliwia też wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych, wypowiadanie kluczowych w działalności umów najmu i dzierżawy oraz spełnianie świadczeń wynikających z wierzytelności objętych z mocy prawa układem.

Przepisy tarczy 4.0 nie przewidują jednak możliwości uchylenia dokonanych zajęć. Jest to istotna wada tej regulacji. Wszak zajęcie np. rachunków bankowych uniemożliwia prowadzenie przedsiębiorstwa – które musi swobodnie korzystać z rachunków znanych kontrahentom i środków na nich zgromadzonych celem regulowania zobowiązań powstałych po otwarciu postępowania.

Wyrok
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
z dnia 16 lipca 2020 r.
C-253/19

Artykuł 3 ust. 1 akapit pierwszy i czwarty rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/2013 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego należy interpretować w ten sposób, że ustanowione w nim domniemanie dla celów ustalenia jurysdykcji międzynarodowej do wszczęcia postępowania upadłościowego, zgodnie z którym głównym ośrodkiem podstawowej działalności osoby fizycznej niewykonującej niezależnej działalności gospodarczej ani zawodowej jest miejsce jej zwykłego pobytu, nie zostaje obalone przez sam fakt, że jedyna nieruchomość tej osoby jest położona poza państwem członkowskim miejsca jej zwykłego pobytu.

Małżeństwo zamieszkujące od 2016 r. w Norfolk w Wielkiej Brytanii, gdzie wykonywali pracę najemną, wystąpili do sądów portugalskich z wnioskiem o ogłoszenie ich upadłości. Sąd pierwszej instancji, do którego wpłynął wniosek, stwierdził brak swojej jurysdykcji międzynarodowej do orzekania w przedmiocie ich żądania, uznając, że zgodnie z art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia 2015/848 głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności jest miejsce ich zwykłego pobytu, czyli Wielka Brytania (Anglia) i że w związku z tym jurysdykcję do wszczęcia postępowania upadłościowego mają sądy angielskie.

Małżeństwo wniosło środek odwoławczy od tego orzeczenia, podnosząc, że opiera się on na nieprawidłowej wykładni zasad ustanowionych w rozporządzeniu 2015/848. W tym względzie wskazali oni, że głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności nie jest miejsce ich zwykłego pobytu, a mianowicie Anglia, lecz Portugalia, ponieważ to w tym państwie leży jedyna nieruchomość będąca ich własnością, tam też dokonano transakcji i zawarto umowy, które doprowadziły do ich niewypłacalności. Co więcej podnieśli oni, że nie istnieje żaden związek między ich aktualnym miejscem zwykłego pobytu a okolicznościami faktycznymi skutkującymi ich niewypłacalnością, które wystąpiły w całości w Portugalii. Dłużnicy wnieśli zatem o uznanie jurysdykcji międzynarodowej sądów portugalskich.

Rządowy projekt „ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw” – czyli tzw. „tarcza 4.0” – wpłynął do Sejmu 22 maja 2020. 4 czerwca 2020 r. Sejm RP przyjął projekt. Ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu. 

Tarcza 4.0 wprowadza nowe szybkie postępowanie restrukturyzacyjne, bardzo korzystne dla firm w poważnych kłopotach. Obok czterech postępowań restrukturyzacyjnych pojawi się piąte, „uproszczone“, które ma się odbywać w ciągu czterech miesięcy.

Otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego – postępowania o zatwierdzenie układu będzie zależne od decyzji przedsiębiorcy, a nie będzie wymagało orzeczenia sądu. Nowa procedura pozwoli na zawieszenie czynności egzekucyjnych i uzyskanie przez dłużnika nowego finansowania, które będzie chronione w przypadku braku powodzenia restrukturyzacji. O wszczęciu tego nowego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego zdecyduje sam przedsiębiorca. Wystarczy, że zawrze umowę z doradcą restrukturyzacyjnym i obwieści o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Obwieszczenie o wszczęciu postępowania o zatwierdzenie układu będzie możliwe do 30 czerwca 2021 roku.

Przedsiębiorca do czasu zakończenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego będzie mógł kierować swoją firmą: może dokonywać czynności zwykłego zarządu firmą i jej majątkiem, ale na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana będzie zgoda nadzorcy układu, inaczej owa czynność będzie nieważna.

Z dniem dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu do dnia umorzenia lub zakończenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem będą ulegały zawieszeniu z mocy prawa. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności, o której mowa w art. 17 projektu, jest niedopuszczalne. Innymi słowy nowa procedura restrukturyzacyjna pozwoli na zawieszenie czynności egzekucyjnych i uzyskanie przez dłużnika nowego finansowania, które będzie chronione w przypadku braku powodzenia restrukturyzacji.

Przy potrąceniach stosuje się instytucję kwoty wynagrodzenia wolnej od potrąceń, która jest dodatkowym zabezpieczeniem interesów pracownika.

Art. 87¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (dalej: k.p.)

1. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;

2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;

Art. 2 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-21 (Dz.U. z 2020 r. poz. 875), wprowadzono istotną zmianę w zakresie egzekucji odnoszącej się do licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika.

Mianowicie, po art. 952 k.p.c. dodano art. 952¹ k.p.c. w brzmieniu:

,, Art. 952¹ k.p.c.

1. Termin licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, wyznacza się na wniosek wierzyciela.

2. Wierzyciel jest uprawniony do złożenia wniosku, o którym mowa w § 1, jeżeli wysokość egzekwowanej należności głównej stanowi co najmniej równowartość jednej dwudziestej części sumy oszacowania.

3. Jeżeli egzekucję z nieruchomości prowadzi kilku wierzycieli, termin licytacji nieruchomości, o której mowa w § 1, wyznacza się również w przypadku, gdy wnioski w tym przedmiocie złożyli wierzyciele, których łączna wysokość egzekwowanych należności głównych stanowi co najmniej równowartość jednej dwudziestej części sumy oszacowania.

4. Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się, jeżeli należność przysługuje Skarbowi Państwa, wynika z wyroku wydanego w postępowaniu karnym lub mimo niespełnienia warunków przewidzianych w tych przepisach zgodę na wyznaczenie terminu licytacji wyraził dłużnik, do którego nieruchomość należy, albo sąd. Sąd wyraża zgodę na wyznaczenie terminu licytacji na wniosek wierzyciela, jeżeli przemawia za tym wysokość i charakter dochodzonej należności lub brak możliwości zaspokojenia wierzyciela z innych składników majątku dłużnika. Na postanowienie sądu oddalające wniosek wierzyciela przysługuje zażalenie.

5. Licytacji lokalu mieszkalnego lub nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, które służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, nie przeprowadza się w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz 90 dni po jego zakończeniu.”

Powyższy artykuł wejdzie w życie 30 maja 2020 r.

Zgodnie z art. 64 ustawy z 14 maja 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-21 przepisy art. 952¹ k.p.c. będą miały zastosowanie również do postępowań wszczętych i niezakończonych przed 30 maja 2020, jeżeli przed tą datą nie został złożony przez wierzyciela wniosek o wyznaczenie terminu pierwszej licytacji nieruchomości.

Informuję, że przywrócony został “normalny” tryb pracy Kancelarii Adwokackiej Adwokata Dr. Michała Świądra. Zapraszam do umówienia wizyty w siedzibie Kancelarii. Rekomenduję jednak korzystanie o ile to możliwe z pomocy prawnej świadczonej zdalnie.

Epidemia COVID-19 spowodowała załamanie wielu gałęzi gospodarki. Obecna trudna sytuacja powoduje, że wielu przedsiębiorców ma trudności z zachowaniem płynności finansowej, co stanowi zagrożenie nie tylko dla nich, lecz także dla ich wierzycieli. Pandemia koronawirusa zachwiała gospodarką na całym świecie. W tej sytuacji, przedsiębiorcy muszą przygotować się na każdy możliwy scenariusz wydarzeń. Jednym z nich jest rozważenie możliwości i niezbędnych, często wyprzedzających sytuację, kroków zmierzających do ochrony swojego biznesu.

W obecnej sytuacji spowodowanej przez SARS – CoV-2 przedsiębiorcy mogą skorzystać z instytucji uregulowanych w ustawie z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2019 r. poz. 243, dalej: p.r.). Celem sądowej restrukturyzacji jest uniknięcie ogłoszenia upadłości przez umożliwienie przedsiębiorcy w kłopotach finansowych zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również poprzez działania sanacyjne w firmie, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli. Jeśli pomoc państwa jest niewystarczająca warto rozważyć złożenie wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego. W dobie walki z epidemią priorytetem dla firm staje się zachowanie płynności finansowej. Dlatego na znaczeniu zyskuje prawo restrukturyzacyjne, które dostarcza menedżerom narzędzi umożliwiających uprzedzanie zagrożeń i wypracowanie zawczasu niezbędnych procedur. Ze względu na nieznaną datę wygaśnięcia pandemii przyszłość firm pozostaje niewiadomą i wystawiona jest na duże ryzyko. W obliczu spadku przychodów i konieczności regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwach pojawia się presja na likwidację miejsc pracy i widmo upadłości. Niewątpliwie kryzys spowodowany szalejącą epidemią COVID-19 prowadzi w prostej linii do powstania stanu zagrożenia niewypłacalnością w rozumieniu art. 6 ust. 3 p.r. U niektórych przedsiębiorców wystarczająca może być restrukturyzacja bez udziału sądu. Najczęściej polega ona na redukcji kosztów, w pierwszej kolejności marketingowych, reprezentacyjnych itp. Zaletą tego rozwiązania jest to, że o restrukturyzacji nie dowiadują się kontrahenci. W większości przypadków udział czynnika sądowego będzie jednak konieczny.  Sprawy sprawy o rozpoznanie wniosku restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne są tzw. sprawami pilnymi. Innymi słowy pomimo ograniczenia pracy sądów sprawy wywołane wnioskiem o wszczęcie postępowania restrukturyzacyjnego powinny być rozpoznawane bez zwłoki. W przypadku wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego powyższa zasada nie obowiązuje.

Niewypłacalność firmy spowodowana COVID-19 nie wiąże się już z obowiązkiem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie zagrożenia epidemią i w czasie epidemii. 

W poprzednim wpisie zamieściliśmy informację na temat prac legislacyjnych nad ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS – CoV-2  (Dz. U. Dz.U. z 2020 r. poz. 695). Ustawa ta w art. 73 wprowadza szereg zmian w ustawie z z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, 567 i 568, dalej: u. COV.). Art. 73 pkt. 45 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS – CoV-2  po art. 15zzr dodano art. 15 zzra w brzmieniu:

Art. 15zzra u. COV. zawieszono zamrożenie obowiązku zgłoszenia wniosku dla tych przedsiębiorców, którzy stali się niewypłacalni w czasie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii i jednocześnie niewypłacalność powstała na skutek epidemii COVID-19.

Przedsiębiorcy, których niewypłacalność nie powstała na skutek epidemii koronawirusa, a np. zwykłego niepowodzenia gospodarczego (do którego doszłoby nawet gdyby nie było epidemii), powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie określonym w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498, dalej: p.u.).

Warto wskazać w tym miejscu na dwa istotne aspekty wprowadzonego rozwiązania: