Czy zarządca przymusowy ustanowiony na podstawie art. 106410 § 1 ustawy – Kodeks postępowania cywilnego jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej zgodnie z przepisem art. 376 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe?
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 3 grudnia 2021 r.
III CZP 90/20
Zgodnie z art. 376 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (jedn. tekst: Dz. U. z 2020 r., poz. 1228) zarządca przymusowy ustanowiony na podstawie art. 106410 k.p.c. nie jest uprawniony do złożenia wniosku o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 373 ustawy – Prawo upadłościowe.
Zgodnie z przepisem art. 376 ust. 1 p.u. postępowanie w sprawach orzekania zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wszczyna się wyłącznie na wniosek wierzyciela, tymczasowego nadzorcy sądowego, zarządcy przymusowego, syndyka, prokuratora, a także Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisji Nadzoru Finansowego. Wygaśnięcie w toku postępowania funkcji tymczasowego nadzorcy, zarządcy przymusowego lub syndyka oraz zaspokojenie wierzytelności wierzyciela będącego wnioskodawcą nie ma wpływu na dalszy bieg postępowania wszczętego na jego wniosek. W sprawach tych stosuje się przepisy o postępowaniu nieprocesowym. Przepisy art. 12a, art. 29-30, art. 34, art. 216a-216ab, art. 219 ust. 1a-1c, art. 220 ust. 2-6, art. 221 i art. 228 oraz przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 220 ust. 7 stosuje się odpowiednio.
Na powyższego gruncie tego przepisu powstaje zagadnienie, czy użyte przez ustawodawcę określenie „zarządca przymusowy” odnosi się wyłącznie do zarządcy ustanowionego w formie zabezpieczenia w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości na podstawie Prawa upadłościowego, czy też ustawodawcy chodzi również o zarządcę przymusowego ustanowionego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
Zaczął funkcjonować Krajowy Rejestr Zadłużonych
Od 1 grudnia 2021 r. zaczęły obowiązywać przepisy ustawy z dnia 6 grudnia 2018 o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021 r. poz. 1909, dalej: u.k.r.z.).
Zaczął tym samym obowiązywać Krajowy Rejestr Zadłużonych, zwany dalej “Rejestrem”.
- osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – wobec których są albo były prowadzone postępowania:
- restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2021 r. poz. 1588) oraz o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli w rozumieniu art. 49125 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 1080, 1177 i 1598),
- upadłościowe lub wtórne postępowania upadłościowe,
- zakończone prawomocnym orzeczeniem zakazu, o którym mowa w art. 373 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 i 2320 oraz z 2021 r. poz. 1080, 1177 i 1598),
- w przedmiocie uznania orzeczenia o wszczęciu zagranicznego postępowania upadłościowego;
- wspólnikach osobowych spółek handlowych, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, jeżeli ogłoszono upadłość spółki, wszczęto wtórne postępowanie upadłościowe wobec spółki lub oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki na podstawie art. 13 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe;
- osobach fizycznych, osobach prawnych oraz jednostkach organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną – wobec których umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego, zwanego dalej „komornikiem”, lub sąd z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych, albo umorzono postępowanie egzekucyjne prowadzone przez naczelnika urzędu skarbowego albo dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na fakt, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne;
- osobach fizycznych, wobec których toczy się egzekucja świadczeń alimentacyjnych lub egzekucja należności budżetu państwa powstałych z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, a które zalegają ze spełnieniem tych świadczeń za okres dłuższy niż 3 miesiące.
Wejście w życie u.k.r.z. realizuje obowiązek jaki nakłada na Polskę art. 24 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2015/848 w sprawie postępowania upadłościowego (Dz.Urz. UE L z 2015 r. Nr 141, s. 19 ze zm.), zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają i prowadzą na swoim terytorium co najmniej jeden rejestr, w którym ogłasza się informacje o postępowaniach upadłościowych.
Przybicie a upadłość egzekwowanego dłużnika
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 18 listopada 2021 r.
III CZP 77/20
Uprawomocnienie się postanowienia o ogłoszeniu upadłości dłużnika (art. 146 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1228 ze zm.) nie jest przeszkodą do przysądzenia własności nieruchomości na rzecz nabywcy licytacyjnego, któremu prawomocnie udzielono przybicia przed ogłoszeniem upadłości dłużnika i który wykonał warunki licytacyjne (art. 998 § 1 k.p.c.).
Postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości zostają z mocy prawa na skutek ogłoszenia upadłości zawieszone z dniem ogłoszenia upadłości. Zawieszone w tym trybie postępowania umarzane są z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Zawieszeniu z mocy prawa podlegają postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości. Zgodnie jednak z przepisem art. 146 ust. 1 zd. 3 p.u. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości, jeżeli przybicia prawomocnie udzielono przed ogłoszeniem upadłości, a nabywca egzekucyjny wpłaci w terminie cenę nabycia. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego dopuszczalne jest przysądzenie własności nieruchomości także po umorzeniu postępowania egzekucyjnego, jeżeli do uprawomocnienia postanowienia o przybiciu doszło przed ogłoszeniem upadłości dłużnika. Przemawiają za tym bowiem względy celowościowe, a mianowicie potrzeba zapobieżenia zniweczenie efektów prowadzonego postępowania egzekucyjnego z nieruchomości oraz uniknięcie pokrzywdzenia licytanta.
Umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, a ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Jednym z podstawowych obowiązków płatników w płaszczyźnie ubezpieczeń społecznych jest prawidłowe i terminowe obliczanie, rozliczanie i opłacanie składek. Racjonalny ustawodawca wziął pod uwagę, że nie zawsze wykonanie tego zadania będzie możliwe. Przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021 r. poz. 423, dalej: u.s.s.)przewidują rozwiązania określane w doktrynie jako „mechanizmy ułatwiające zapłatę składek”.
W tym zakresie ustawodawca przewidział w art. 28 ustawy z dnia 13 października 1998 r. instytucję umorzenia należności składkowych, a w art. 29 – odroczenie terminu płatności oraz możliwość rozłożenia na raty. Ustawą z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1621), która częściowo weszła w życie 18 września 2021 r., znowelizowano wiele uregulowań dotyczących sytuacji prawnej płatników i ubezpieczonych. Spośród wprowadzonych zmian na szczególną uwagę zasługuje nowelizacja przepisów dotyczących umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
Zgodnie z przepisem art. 28 ust. 1 u.s.s. Należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez Zakład, z uwzględnieniem ust. 2-4.
Należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. (art. 28 ust. 2 u.s.s.).
Potrącać – nie potrącać? Egzekucja świadczeń socjalnych wypłacanych pracownikowi
Od lat pojawiają się wątpliwości, czy do grona świadczeń związanych ze stosunkiem pracy, z których można dokonywać potrąceń, można zaliczyć świadczenia socjalne przyznawane i wypłacane pracownikowi ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jednolity: Dz.U. z 2021 r. poz. 746, dalej: u.z.f.ś.s) środki Funduszu nie podlegają egzekucji, z wyjątkiem przypadków, gdy egzekucja jest prowadzona w związku z zobowiązaniami Funduszu. Prowadzenie egzekucji ze środków zakładowego funduszu socjalnego ograniczone jest do zobowiązań pracodawcy zaciąganych w związku z prowadzeniem działalności socjalnej finansowanej z funduszu. Chodzi tu o zobowiązania zaciągnięte wobec osób uprawnionych do korzystania z funduszu (przyznane świadczenia), a także zobowiązania wobec osób trzecich (umowy o świadczenie usług socjalnych na rzecz osób uprawnionych). Poza tymi przypadkami egzekucja innych (pozasocjalnych) zobowiązań pracodawcy ze środków funduszu socjalnego jest wyłączona. Oznacza to, że bank prowadzący rachunek danego pracodawcy nie może zablokować środków funduszu socjalnego na pokrycie innych długów pracodawcy (np. niespłaconego kredytu).
Artykuł 12 ust. 2 u.z.f.ś.s nie reguluje jednak kwestii egzekucji wszczętej w związku z długami pracownika, w szczególności nie mówi o tym, czy komornik względnie syndyk może zająć wierzytelności pracownika wobec pracodawcy z tytułu przyznanych, a niewypłaconych świadczeń z funduszu. Tę materię należy rozstrzygać na podstawie przepisów Kodeksu pracy, ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: p.u.) i odpowiednio procedury cywilnej lub administracyjnej.
Stanowiska w powyższym przedmiocie są rozbieżne. Według Departamentu Prawa Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej: “Egzekucja z wynagrodzenia za pracę prowadzona na podstawie art. 880–888 KPC nie obejmuje świadczeń przyznawanych pracownikom z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych” (pismo z 21.6.2011 r.). Według Krajowej Rady Komorniczej – pismo z 12.9.2011 r., KRK/IV/2439/11 – świadczenia z funduszu nie podlegają żadnej ochronie. Ostatnio Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na interpelacje poselską odpowiedziało, że:
Zgodnie z art. 4912 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2020 r. poz. 1228, z późn. zm.), dalej zwanej „p.u.”, w zakresie nieuregulowanym w przepisach o postępowaniu odrębnym do upadłości konsumenckiej mają zastosowanie odpowiednio przepisy o postępowaniu upadłościowym, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie.
Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego (art. 61 p.u.). Dodatkowo, masę upadłości powiększa majątek nabyty w toku prowadzonego postępowania – także na skutek realizowania przez syndyka uprawnień, takich jak uznawanie za bezskuteczne wobec masy upadłości czynności prawnych dokonywanych przed ogłoszeniem upadłości (np. darowizn lub sprzedaży za zaniżoną cenę). Masa upadłości służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Zgodnie z art. 69 ust. 1 p.u. ustalenie składu masy upadłości następuje przez sporządzenie spisu inwentarza i spisu należności.
Przepisy przewidują wyłączenia niektórych grup aktywów z masy upadłości. Od reguły o tworzeniu masy przez cały majątek upadłego ustawodawca wprowadził wiele wyjątków, spośród których najistotniejsze znaczenie dla dłużników rozważających ogłoszenie upadłości konsumenckiej mają przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 1575 z późn. zm.), dalej zwanej „k.p.c.”, dotyczące wyłączeń spod egzekucji.
Przepisy art. 63-67a p.u. określają składniki mienia upadłego, które nie wchodzą do masy upadłości. Art. 63 ust. 1 pkt 1 i 2 p.u. wskazuje wprost, że nie wchodzi do masy upadłości mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów k.p.c., oraz wynagrodzenie za pracę upadłego w części niepodlegającej zajęciu.
Katalog składników majątkowych dłużnika niepodlegających egzekucji zawierają przepisy art. 829-833 k.p.c. Ustawodawca w przepisach p.u. i k.p.c. nie wskazał, że środki przysługujące upadłemu z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (np. „wczasy pod gruszą”, zapomogi, refundacja wydatków na wydarzenia kulturalno-sportowe), dalej „Fundusz”, są wyłączone z masy upadłości.
Zauważyć należy, że przepisy dotyczące ograniczenia egzekucji czy wyłączenia z masy upadłości – jako stanowiące wyjątek od zasady – powinny być interpretowane ściśle. Oznacza to, że w razie wątpliwości, co do podlegania egzekucji/wejścia w skład masy upadłości, wątpliwości powinny być rozstrzygane na rzecz podlegania egzekucji/wejścia do masy. Wykładnia zwężająca nie może jednak naruszać istoty ustanowionych wyjątków – tam gdzie ich brzmienie może być wyjaśnione w drodze wykładni, szczególnie biorąc pod uwagę ich humanitarny i społeczny charakter.
Zasady tworzenia przez pracodawców Funduszu i gospodarowania środkami tego Funduszu reguluje ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 746), dalej zwana „zfśs”. W art. 1 ust. 1 zfśs wskazano, że środki Funduszu przeznaczone są na finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z Funduszu, na dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz na tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 zfśs środki funduszu nie podlegają egzekucji, z wyjątkiem przypadków, gdy egzekucja jest prowadzona w związku z zobowiązaniami Funduszu. W przepisie nie posłużono się sformułowaniem: „środki wypłacone z Funduszu”, czy też „przyznane z Funduszu”, co prowadzi do wniosku, że środki te nie podlegają egzekucji w żadnej postaci, o ile znajdują się w dyspozycji Funduszu.
Nie budzi zarazem wątpliwości, że egzekucja z wynagrodzenia za pracę, prowadzona na podstawie przepisów art. 880-888 k.p.c., nie obejmuje świadczeń przyznanych pracownikom z Funduszu. Nie stanową one składników wynagrodzenia w rozumieniu art. 881 § 2 k.p.c., bowiem ich przyznawanie i wysokość uzależniona jest od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej, czyli kryteriów o wyłącznie socjalnym, pozapłacowym charakterze. Do egzekucji tych wierzytelności konieczne jest zajęcie przez komornika wierzytelności przysługującej pracownikowi wobec pracodawcy w trybie art. 895 i nast. k.p.c. Co za tym idzie, środki wypłacone pracownikowi z Funduszu będą podlegały egzekucji właśnie na zasadach określonych dla egzekucji z innych wierzytelności.
Należy mieć przy tym na uwadze, że co do zasady przyjmuje się, iż świadczenia finansowane ze środków Funduszu nie mają postaci roszczenia, a więc pracownik nie może dochodzić ich zapłaty bądź wydania na drodze sądowej. Z drugiej strony, charakter roszczeniowy może nadawać niektórym świadczeniom z Funduszu tzw. prawo wewnątrzzakładowe (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 1987 r. I PRN 25/87 OSNC 1988/12 poz. 180). Tym samym, dopuszczalność zajęcia przysługujących pracownikowi świadczeń z Funduszu uzależniona jest w dużej mierze od tego, czy uprawnienie to się skonkretyzowało i czy decyzją uprawnionego podmiotu prawo do świadczenia zostało ustalone. Jeżeli zaś przyjąć, że pracownik nie może w sposób przymusowy realizować swoich uprawnień co do danego świadczenia względem Funduszu, to tym samym nie można też uznać, że taka „wierzytelność” może być przedmiotem skutecznego zajęcia.
Przepisy Prawa upadłościowego zawierają regulacje pozwalające na rozstrzygnięcie zasadności objęcia przez syndyka masą upadłości danego składnika majątkowego. Zgodnie z art. 63a p.u., wprowadzonym ustawą z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1802), ewentualne wątpliwości co do tego, które z przedmiotów należących do upadłego wchodzą w skład masy upadłości, rozstrzyga sędzia-komisarz na wniosek syndyka, upadłego lub wierzyciela. Przepis ten ma zastosowanie do wszystkich postępowań upadłościowych – zarówno w postępowaniach dotyczących przedsiębiorców, jak i w postępowaniach dotyczących osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami istnieje możliwość złożenia wniosku o wydanie przez sędziego–komisarza postanowienia w przedmiocie tego, które przedmioty należące do upadłego wchodzą w skład masy upadłości.
Podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości
Katarzyna Frydrych
Warszawa, 19 lipca 2021 r.
Zażalenie na klauzulę wykonalności do tego samego sądu
Czy w stanie prawnym ukształtowanym na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz.1469) właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji co do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela jest inny skład tego sądu, czy też sąd drugiej instancji?
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 16 lipca 2021 r.
III CZP 32/20
W stanie prawnym ukształtowanym przez ustawę z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469 ze zm.) zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela rozpoznaje inny skład tego sądu.
Postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności (postępowanie klauzulowe) jest częścią postępowania egzekucyjnego w znaczeniu szerokim za czym przemawia umiejscowienie wymienionych przepisów o postępowaniu klauzulowym w całokształcie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w k.p.c. Postępowanie klauzulowe jest określane jako postępowanie pomocnicze dla właściwego postępowania egzekucyjnego. Zaskarżalność orzeczeń w tych postępowaniach nie jest tożsama. Zgodnie z art. 7674 § 1 k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu wydane w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. O dopuszczalności zaskarżenia w drodze zażalenia postanowienia sądu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności stanowi art. 795 § 1 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem na postanowienie sądu o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, jak i postanowienie oddalające wniosek wierzyciela o nadanie tej klauzuli przysługuje zażalenie. Nie należą one do postanowień kończących postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c., dlatego przepis art. 795 § 1 k.p.c. stanowi odrębną i szczególną podstawę dopuszczalności środka odwoławczego od postanowień co do nadania klauzuli wykonalności. W art. 795 § 1 k.p.c., określając przedmiot zaskarżenia zażaleniem, posłużono się szeroką formułą “postanowienie sądu co do…”, która pozwala objąć wszystkie poddane zaskarżeniu orzeczenia, a więc uwzględniające i oddalające wniosek (żądanie), reformatoryjne, kasatoryjne o charakterze reformatoryjnym, a także orzeczenia odrzucające wniosek i umarzające postępowanie. Zażalenie przysługuje także na zarządzenie o zwrocie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.
Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu od 1 grudnia 2021 r.
Na mocy ustawy z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tekst jednolity: (Dz.U. z 2021 r. poz. 1072, dalej: Tarcza 4.0) ustawodawca wprowadził nową procedurę restrukturyzacyjną, której celem jest szybsze i efektywniejsze zawarcie układu przez dłużnika z wierzycielami, z zapewnieniem ochrony słusznych praw wierzycieli, a mianowicie uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu (uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne).
Zgodnie z art. 15 Tarczy 4.0 do dnia 30 listopada 2021 r. podmiot, do którego stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r.), który zawarł z doradcą restrukturyzacyjnym umowę, o której mowa w art. 210 tej ustawy, może obwieścić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu prowadzonego w oparciu o przepisy p.r. znajdujące zastosowanie do postępowania o zatwierdzenie układu ze zmianami wynikającymi z tej ustawy.
W zakresie skutków otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego ustawodawca wprowadził immunitet egzekucyjny i odsyła do przepisów o przyspieszonym postępowaniu układowym (stosowanych także w postępowaniu układowym i sanacyjnym) w zakresie takich zagadnień jak: moratorium na spłatę długów, ograniczenie możliwości potrącenia, ograniczenia w rozwiązywaniu niektórych umów.
Regulacja odnosząca się do uproszczonej restrukturyzacji miała mieć charakter sezonowy (efemeryczny). Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne stanowiło postępowanie tymczasowe i jednorazowe, wprowadzone z uwagi na epidemię COVID-19 powodującą wystąpienie stanu zagrożenia niewypłacalnością oraz stanu niewypłacalności wielu podmiotów gospodarczych.
Przepisy dopuszczające otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego miały obowiązywać do końca czerwca 2021 r., jednakże ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1080, dalej: k.r.z.) nie tylko dostosowano rozwiązania przyjęte Tarczą 4.0 do przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne, to jednocześnie do dnia 30 listopada 2021 r. wydłużono możliwość dokonania obwieszczenia uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu – uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Szybko bowiem okazało się, że przepisy, które miały stanowić rozwiązanie wyłącznie terminowe, znalazły uznanie wśród przedsiębiorców borykających się z problemami wypłacalności. Ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw na stałe wprowadzono zmiany w dotychczas najmniej popularnym z postępowań restrukturyzacyjnych, a mianowicie w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Bolączką tego postępowania jest zupełny brak ochrony dłużnika przed postępowaniami egzekucyjnymi. W postępowaniu o zatwierdzenie układu uregulowanym w p.r. ustawodawca nie przewidział bowiem jakiegokolwiek immunitetu egzekucyjnego dłużnika.
Niewystarczająca ochrona przed egzekucją dłużnika jest także mankamentem obecnie obowiązującej regulacji normującej przebieg uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. O ile z dniem opublikowania obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz dotyczące wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo na składnikach majątku dłużnika (przy propozycjach układowych spełniających kryteria z art. 17 Tarcza 4.0.) ulega zawieszeniu z mocy prawa to przepisy Tarczy 4.0 nie przewidują możliwości uchylenia dokonanych zajęć.
Zakaz obciążania składników masy układowej
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 26 lutego 2021 r.
III CZP 23/20
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku B. O. przy uczestnictwie “R.” S.A. w restrukturyzacji w W. i O. S.A. w T. o wpis, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 lutego 2021 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 9 stycznia 2020 r., sygn. akt III Ca (…), “Czy zakaz po otwarciu przyspieszonego postępowania układowego obciążania składników majątku dłużnika hipoteką w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed otwarciem przyspieszonego postępowania układowego określony przepisem art. 246 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1508 ze zm. dalej: p.r.) ma zastosowanie także do hipoteki przymusowej ustanowionej jako zabezpieczenie roszczeń w trybie art. 730 i art. 7301 KPC?” podjął uchwałę:
Rolnicy mogą składać wnioski o pożyczkę na spłatę zadłużenia
Od 14 stycznia można składać wnioski o przyznanie pożyczki na spłatę zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne (Dz.U. z 2019 r. poz. 33, dalej: u.r.r.) restrukturyzacja polega m.in. na udzielaniu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa podmiotowi prowadzącemu gospodarstwo rolne pomocy publicznej w formie:
Producenci rolni zainteresowani otrzymaniem wsparcia na restrukturyzację zadłużonych gospodarstw, mogą składać dokumenty o udzielenie oprocentowanej pożyczki na spłatę zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej. Wnioski przyjmują biura powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Warunkiem ubiegania się o pożyczkę jest przygotowanie przez rolnika planu restrukturyzacji gospodarstwa. Taki plan musi zostać zaakceptowany przez Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego.
Pomoc w formie oprocentowanej pożyczki może ubiegać się podmiot prowadzący gospodarstwo rolne, który:
Skutki wyroku nakazującego wykreślenie wpisu własności na rzecz dłużnika dla egzekucji skierowanej do nieruchomości
Uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 27 listopada 2020 r.
1. Wykreślenie z księgi wieczystej wpisu własności na rzecz dłużnika w następstwie wyroku uwzględniającego powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie skutkuje niedopuszczalnością uprzednio skierowanej do tej nieruchomości egzekucji ze względu na jej przedmiot (art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c.).
2. Właścicielowi nieruchomości niewpisanemu do księgi wieczystej, którego prawo naruszono przez skierowanie egzekucji do tej nieruchomości, przysługuje powództwo o zwolnienie od egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.).
Art. 841 k.p.c.
1. Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu:
1) jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;
2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;
3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
4) jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania;
5) jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc;
6) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.
W sprawie na kanwie której zapadła powyższa uchwała Sądu Najwyższego Powodowie zawarli umowę przedwstępną sprzedaży mieszkania. Jednocześnie powodowie udzielili pozwanemu pełnomocnictwa w formie notarialnej zawarcia w ich imieniu tej umowy za cenę i na warunkach w niej określonych. Pełnomocnictwo miało charakter nieodwołalny, wygasało z upływem terminu do zawarcia umowy przedwstępnej, a pełnomocnik mógł być drugą stroną czynności prawnych, które wykonywał w imieniu mocodawców.
Pozwany zawarł osobiście ostatecznie umowę sprzedaży działając jako pełnomocnik i jako kupujący.
Sąd Rejonowy uznał umowę przedwstępną sprzedaży i udzielenie pozwanemu pełnomocnictwa za nieważne (na podstawie art. 65 par. 2 kc i art. 58 par. 2 kc). Sąd przyjął, że czynności te nie zostały objęte zgodnym zamiarem stron, a ponadto są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd I instancji uzgodnił treść księgi wieczystej zgodnie z wyrokiem.
Apelację od tego orzeczenia złożył pozwany z powodu naruszenia art. 233 kpc, polegający na dokonaniu istotnych ustaleń w sposób sprzeczny z zebranym materiałem. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy dostrzegł konieczność rozważenia, jaki jest wzajemny stosunek procesu o uzgodnienie księgi wieczystej nieruchomości poprzez wykreślenie pozwanego jako właściciela do postępowania egzekucyjnego z tej nieruchomości, które jest prowadzone przeciwko temu pozwanemu jako dłużnikowi. Kwestia ta może być postrzegana w różny sposób.
Sąd okręgowy zauważył, że uzgodnienie treści księgi wieczystej na skutek wyroku nakazującego wykreślenie własności ujawnionej na rzecz dłużnika i wpis rzeczywistego właściciela może być uważane za przeszkodę do kontynuowania egzekucji z nieruchomości.
Art. 841 k.p.c.
§ 1. Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.
§ 2. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika.
3. Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.
Osoba, przeciwko której skierowano egzekucję, czyli która stała się dłużnikiem egzekwowanym, lecz nie jest dłużnikiem wymienionym w tytule wykonawczym, jest uprawniona do kwestionowania samego faktu prowadzenia egzekucji przeciwko niej bez względu na to, czy i jakie przedmioty, należące do niej, zostały zajęte.