BLOG

VAT przy sprzedaży nieruchomości egzekucyjnej, a ogłoszenie upadłości dłużnika egzekwowanego

Zgodnie z art. 18 ustawy z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1221) organy egzekucyjne określone w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2016 r. poz. 599, z późn. zm.16), u.p.t.u.) oraz komornicy sądowi wykonujący czynności egzekucyjne w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego są płatnikami podatku od dostawy, dokonywanej w trybie egzekucji, towarów będących własnością dłużnika lub posiadanych przez niego z naruszeniem obowiązujących przepisów.

Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u. obowiązek podatkowy związany z dostawą towarów dokonywaną w trybie egzekucji, o której mowa w art. 18 u.p.t.u., powstaje „z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty”.

Dodatkowo w ust. 6 art. 19a u.p.t.u. ustawodawca wskazał, że w tym przypadku „obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty”.

Na gruncie postępowania egzekucyjnego w innym momencie następuje zapłata przez nabywcę licytacyjnego ceny nabycia za nieruchomość, w innym przejście własności nieruchomości na nabywcę, a w jeszcze innym rozdysponowanie pomiędzy uprawnionych sumy uzyskanej z egzekucji, której zasadniczym składnikiem jest cena wylicytowana w przetargu.

Chwila otrzymania zapłaty o której mowa w art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u. nie jest tożsama z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności. Zgodnie z art. 999 § 1 k.p.c. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności przenosi własność na nabywcę i jest tytułem do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności w katastrze nieruchomości oraz przez wpis w księdze wieczystej lub przez złożenie dokumentu do zbioru dokumentów. Prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności jest tytułem wykonawczym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości i opróżnienia znajdujących się na tej nieruchomości pomieszczeń bez potrzeby nadania mu klauzuli wykonalności.

Prawidłowym wykonaniem warunków licytacyjnych co do zapłaty ceny nabycia jest przekazanie wymaganej kwoty na rachunek depozytowy Ministra Finansów w zakreślonym terminie.

Przez „otrzymanie zapłaty” w ujęciu przepisu art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. c. u.p.t.u.  należy rozumieć moment otrzymania środków pieniężnych przez komornika od sądu nadzorującego przebieg egzekucji z nieruchomości. Ta chwila nie zawsze wiązać się musi z datą prawomocności całego postanowienia w przedmiocie planu podziału. Nie można bowiem wykluczyć tego, że strony, skarżąc plan podziału, nie będą kwestionować obciążenia sprzedaży licytacyjnej tym podatkiem. W takiej sytuacji sąd nadzorujący postępowanie egzekucyjne może wydać dyspozycję wypłacenia komornikowi środków zgromadzonych z tytułu ceny nabycia na rachunku depozytowym ministra finansów w zakresie wartości VAT na potrzeby zrealizowania przez niego ustawowego obowiązku płatnika tego podatku.

Sumy wyegzekwowane w postępowaniu egzekucyjnym przed jego zawieszeniem, jeśli nie zostały dotychczas wydane, podlegają przelaniu do masy upadłości. Obowiązek ich przekazania syndykowi masy upadłości spoczywa na organie egzekucyjnym, tak sądowym, jak i administracyjnym.

Wszelkie należności istniejące w dniu ogłoszenia upadłości, jak i powstałe po jej ogłoszeniu na skutek działań Syndyka, podlegają od tej chwili zaspokojeniu z masy upadłości, natomiast kolejność zaspokojenia tych należności regulują przepisy prawa upadłościowego. Tylko podatki związane z czynnościami Syndyka stanowiące koszty postępowania upadłościowego zaliczane są do pierwszej kategorii zaspokojenia. Oznacza to, że podatki należne za okres po ogłoszeniu upadłości podlegają zaspokojeniu z masy upadłości i to w pierwszej kolejności, natomiast podatki mające swe źródło w czynnościach dokonanych przed ogłoszeniem upadłości, nie stanowią kosztów postępowania upadłościowego i podlegają zaspokojeniu w drodze podziału funduszów masy upadłości.

 

Rozporządzenie nieruchomością rolną po zmianie ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego

Uchwała

Sądu Najwyższego – Izba Cywilna

z dnia 7 września 2018 r.

III CZP 32/18

​Ograniczenia wynikające z art. 2b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1405) nie mają zastosowania do osoby zbywającej nieruchomość, która uzyskała przysądzenie jej własności po dniu 30 kwietnia 2016 r., w egzekucji z nieruchomości wszczętej przed tą datą.

Z zagadnieniem prawnym w sprawie w której zapadła przedstawiona wyżej uchwała SN zwrócił się Sąd Okręgowy w Sieradzu. Problem prawny powstał na tle następującego stanu faktycznego. 14 lutego 2017 r. notariusz sporządziła protokół z odmowy dokonania czynności notarialnej, z powodu jej sprzeczności z prawem. Przedmiotem aktu notarialnego miała być umowa sprzedaży niezabudowanej nieruchomości o powierzchni 1069 metrów kw. objętej wspólnością ustawową małżeńską A.B i M.B. Działka powstała w wyniku podziału jednej większej nieruchomości oraz umowy sprzedaży udziału 1/6 części działki o powierzchni 836 m. kw. również powstałej z gruntu wydzielonego pod drogę prywatną za łączną cenę 40 tys. zł.

W protokole odmowy dokonania czynności notarialnej, notariusz zwróciła uwagę, że A. B. nabył nieruchomość o powierzchni 7856 m.kw. na mocy prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Sieradzu z dnia 16 sierpnia 2016 r.  w sprawie o egzekucję z nieruchomości. Zgodnie z art. 2b ust. 1  ustawy z 11 kwietnia 2003 o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. z dnia 6 lipca 2018 r. Dz.U. z 2018 r. poz. 1405 z poz. zm., dalej: u.k.r.) nabywca nieruchomości ma obowiązek osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego , w skład którego weszła nabywana nieruchomość przez okres co najmniej 10 lat, od daty nabycia. Nadto w tym czasie nie może być zbyta ani oddalana w posiadanie osobom trzecim, chyba, że na wcześniejsze zbycie zezwoli Sąd w związku z wystąpieniem przyczyn losowych. Zdaniem notariusz, skoro od daty nabycia nieruchomości przez A. B. nie upłynęło 10 lat i nie zostało przedstawione zezwolenie sądu, zbycie części nieruchomości nabytej po dniu 29 kwietnia 2016 r. byłoby sprzeczne z wyżej przytoczonym przepisem.

Art. 2b u.k.r został wprowadzony art. 7 pkt. 4 ustawy z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości zasobu własności rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw. Weszła ona w życie 30 kwietnia 2016 r.

1. Nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej prowadzić to gospodarstwo osobiście.
2. W okresie, o którym mowa w ust. 1, nabyta nieruchomość nie może być zbyta ani oddana w posiadanie innym podmiotom.
3. Sąd, na wniosek nabywcy nieruchomości rolnej, wyrazi zgodę na dokonanie czynności, o których mowa w ust. 2, przed upływem okresu 10 lat od dnia przeniesienia własności tej nieruchomości, jeżeli konieczność jej dokonania wynika z przyczyn losowych, niezależnych od nabywcy.
4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do podmiotów, o których mowa w art. 2a ust. 3 pkt 1, oraz do nabywców nieruchomości rolnej w przypadkach, o których mowa w art. 2a ust. 3 pkt 2 i 3.
W uzasadnieniu odmowy dokonania czynności notarialnej przekazanym do Sądu Okręgowego na skutek złożenia przez A. B. zażalenia, notariusz dodatkowo podniosła, że mimo iż przedmiotem czynności miała być nieruchomość o powierzchni mniejszej niż 0.3 ha oraz , że jeszcze przed przysądzeniem własności została wydana decyzja o warunkach zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie sześciu budynków mieszkalnych jednorodzinnych, to nie świadczy o utracie w dacie jej nabycia charakteru rolnego, ponieważ art. 2 pkt 1 ustawa o ukształtowaniu ustroju rolnego zawiera autonomiczną definicję nieruchomości rolnej, a wyłączenie spod działania tej ustawy dotyczy jedynie nieruchomości położonej na obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne, oraz jeżeli przed datą wejścia w życie ustawy z 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa została wydana prawomocna decyzja o warunkach zabudowy (art. 11 pkt 2 ustawy). Działka nabyta przez A. B. […] miała powierzchnie przekraczającą 0,3 ha , a fakt, że obecnie może przeznaczona na cele nierolne nie powoduje uchylenia zakazu dziesięcioletniego jej zbycia. Ustawodawca nie przewidział takiego przepisu, który by ten obowiązek uchylał. Zażalenie na odmowę dokonania czynności notarialnej złożył A. B. , który wniósł o uchylenie odmowy dokonania czynności notarialnej, której przedmiotem miała być umowa sprzedaży niezbudowanej nieruchomości oznaczonej numerem działki X oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że wprawdzie działkę X nabył na podstawie przesądzenia własności wydanego w dniu 16 sierpnia 2016 r. ze skutkiem prawomocnym na 1 września 2016 r., ale sama sprzedaż została zainicjowana licytacją komorniczą nieruchomości, która odbyła się 16 stycznia 2016 r., czyli dużo wcześniej niż obowiązywała nowelizacja ustawy o ukształtowaniu ustroju rolnego. Nadto postanowienie o przysądzeniu własności zostało wydane po spełnieniu przez niego wszystkich obowiązków licytacyjnych, w tym wplata rękojmia i uiszczanie rety ceny nabycia, które to czynności maiły miejsce przed uchwaleniem ustawy. W jego ocenie do tak nabytej nieruchomości nie mogą mieć zastosowania przepisy uchwalone ustawą z 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu, która zmieniła ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego, tym bardziej, ze przedmiotem sprzedaży ma być nieruchomość o powierzchni mniejszej nic 0,3 ha . Ponadto powyższe przepisy niezawierające przepisów przejściowych są niezgodne z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikająca z art. 2 i 67 Konstytucji. Zdaniem skarżącego zmienione przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego są sprzeczne z logiką oraz nie dadzą się pogodzić z doświadczeniem życiowym i winny być interpretowane na korzyść obywatela.
Art. 1a u.k.r. Przepisów ustawy nie stosuje się do:
1) nieruchomości rolnych:
a) wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, o którym mowa w ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2018 r. poz. 91 i 1162),
b) o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha,
c) będących drogami wewnętrznymi;
2) nabycia udziałów lub ich części we współwłasności nieruchomości, o których mowa w pkt 1 lit. b i c.

Z uchwały SN wynika wniosek, że niedopuszczalna jest sytuacja, w której obywatel angażuje środki w nabycie nieruchomości rolnej, a po jednej decyzji ustawodawcy zostaje z niewiele dla niego wartym gruntem. Gdyby jednak egzekucja została wszczęta po 30 kwietnia 2016 r. nabywca nieruchomości rolnej  powinien ją uprawiać, a nie nią handlować. SN zwrócił uwagę na dyspozycję przepisu art. 12 ustawą z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości zasobu własności rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw.

Art. 12 Do postępowań dotyczących nabycia nieruchomości rolnych oraz wpisu do księgi wieczystej wszczętych na podstawie ustaw zmienianych w art. 3, art. 4, art. 6 i art. 7, i niezakończonych do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Strony: Strona 1, Strona 2

Zaliczenie wierzytelności na poczet ceny nabycia w toku egzekucji z nieruchomości

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 12 lipca 2018 r.
III CZP 60/18

Nabywca licytacyjny nieruchomości, który dokonuje na podstawie art. 968 § 2 k.p.c. zaliczenia na poczet ceny nabycia wierzytelność innego wierzyciela za jego zgodą, błędnie przyjmując, że wierzytelność ta z uwagi na jej wysokość i zasady pierwszeństwa zaspokojenia wynikające z art. 1025 k.p.c. znajduje pokrycie w cenie nabycia, powinien zostać wezwany przez sąd do uiszczenia brakującej części ceny w terminie określonym w art. 967 k.p.c., pod rygorem przewidzianym w art. 969 § 1 k.p.c.

Art. 967 k.p.c. Po uprawomocnieniu się postanowienia o przybiciu komornik wzywa licytanta, który uzyskał przybicie (nabywcę), aby w ciągu dwóch tygodni od dnia otrzymania wezwania złożył na rachunek depozytowy Ministra Finansów cenę nabycia z potrąceniem rękojmi złożonej w gotówce. Na wniosek nabywcy komornik może oznaczyć dłuższy termin uiszczenia ceny nabycia, nieprzekraczający jednak miesiąca.

Art. 968 k.p.c.

Strony: Strona 1, Strona 2

Wierzytelności z tytułu podatku VAT powstałe w okresie rozliczeniowym w którym ogłoszono upadłość

Art. 245a ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, dalej: p.u.)

1. Wierzytelność za okres rozliczeniowy, w trakcie którego została ogłoszona upadłość, w szczególności z tytułu czynszu najmu lub dzierżawy, podatków lub składek na ubezpieczenia społeczne, ulega z mocy prawa proporcjonalnemu podziałowi na część traktowaną jak wierzytelność powstała przed dniem ogłoszenia upadłości oraz część traktowaną jak wierzytelność powstająca po dniu ogłoszenia upadłości.

2. Jeżeli przedmiot leasingu nie stanowi u korzystającego upadłego środka trwałego w rozumieniu ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 2032, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2016 r. poz. 1888, z późn. zm.), do umowy leasingu przepis ust. 1 stosuje się.

3. Jeżeli rozliczenie należności publicznoprawnych wymaga sporządzenia deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmujących rozliczenie, obie części wierzytelności, o której mowa w ust. 1, ujmowane są w odrębnych deklaracjach lub innych tego typu dokumentach.

Przepis art. 245a p.u. został wprowadzony ustawą z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1508, dalej: p.r.) i obowiązuje od dnia 1 stycznia 2016 r. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu wierzytelność z tytułu podatku VAT za okres rozliczeniowy, w trakcie którego ogłoszono upadłość, ulega z mocy prawa proporcjonalnemu podziałowi na część traktowaną, jak wierzytelność powstała przed dniem ogłoszenia upadłości oraz część traktowaną jak wierzytelność powstająca po ogłoszeniu upadłości. W przepisie art. 245a ust. 3 ustawodawca odniósł się do “technicznych” konsekwencji podziału wierzytelności za dany okres rozliczeniowy. Jeżeli odrębne przepisy wymagają sporządzenia deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie, obie części wierzytelności ujmowane są w odrębnych deklaracjach. Problem ze stosowaniem przepisu art 245 ust. 3 p.u. wynika z tego, że ustawa z dnia 1 grudnia 2016 r.o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 2024) wprowadziła zmiany do artykułu 99 ust. 11b ustawy o VAT nakładając na przedsiębiorców obowiązek elektronicznej wysyłki deklaracji VAT. Wysyłka elektroniczna nie dotyczy wyłącznie deklaracji VAT-7 cz VAT-7K ale również i deklaracji VAT-UE (składają ją przedsiębiorcy dokonujący transakcji wewnątrzwspólnotowych), jak i deklaracji VAT-27 (składają ją przedsiębiorcy dokonujący transakcji krajowych z odwrotnym obciążeniem). Elektroniczna wysyłka deklaracji VAT obowiązywała już część podatników począwszy od rozliczenia za pierwszy okres w 2017 r ale od 2018 roku zobowiązani do formy elektronicznej są już wszyscy podatnicy bez wyjątków. Obecnie nie jest możliwe złożenie drogą elektroniczną dwóch deklaracji VAT za ten sam okres rozliczeniowy. System po prostu nie przyjmuje drugiej deklaracji.  Rozwiązanie tego problemu wymaga niewątpliwie podjęcia technicznych zabiegów.

 

 

 

Wniosek wierzyciela o otwarcie postępowania sanacyjnego

Wniosek o otwarcie każdego postępowania restrukturyzacyjnego może złożyć wyłącznie dłużnik. 

Art. 7 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tj. Dz.U. z 2017 r. poz. 1508, dalej: p.r.)

1. O ile ustawa nie stanowi inaczej, postępowanie restrukturyzacyjne wszczyna się na wniosek restrukturyzacyjny złożony przez dłużnika.
2. Przez wniosek restrukturyzacyjny należy rozumieć wniosek o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego oraz wniosek o zatwierdzenie układu przyjętego w postępowaniu o zatwierdzenie układu.

W drodze wyjątku od tej zasady, wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego mogą obok dłużnika, ale tylko w odniesieniu do osób prawnych, także złożyć:

  1. kurator ustanowiony w trybie art. 42 § 1 Kodeks cywilny (k.c.)
    § 1. Kuratora ustanawia się na okres nieprzekraczający roku. W szczególnie uzasadnionych przypadkach można przedłużać ustanowienie kuratora na czas oznaczony, jeżeli czynności kuratora, o których mowa w art. 42 § 3, nie mogły zostać zakończone przed upływem okresu, na który został ustanowiony.
    § 2. Jeżeli czynności podjęte przez kuratora nie doprowadziły do powołania lub uzupełnienia składu organu osoby prawnej uprawnionego do jej reprezentowania albo jej likwidacji, występuje on niezwłocznie z wnioskiem do sądu rejestrowego o rozwiązanie osoby prawnej. Nie narusza to uprawnień kuratora do wystąpienia z żądaniem rozwiązania osoby prawnej na podstawie odrębnych przepisów.
  2. wierzyciel osobisty, o ile dłużnik jest niewypłacalną osobą prawną.

Art. 283 p.r.

Strony: Strona 1, Strona 2

Zmiana postanowienia o ogłoszeniu upadłości pracodawcy, a data jego niewypłacalności

Czy, wobec regulacji art. 449 ustawy z dnia 15 maja 2015 roku Prawo restrukturyzacyjne (tj. Dz.U. z 2017 poz. 1508, dalej: p.r.), dopuszczalne jest, w odniesieniu do wypłaty świadzczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – w wypadku zmiany formy prowadzenia, wszczętego przed wejściem w życie powołanej ustawy, postępowania upadłościowego – uznanie za datę niewypłacalności pracodawcy, przypadającej po wejściu w życie tejże ustawy daty wydania postanowienia o zmianie postanowienia w przedmiocie ogłoszenia upadłości co do sposobu prowadzenia postępowania z postępowania z możliwością zawarcia układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego, w sytuacji, gdy art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 roku o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tj. Dz.U. z 2016 roku poz. 1256), po zmianie dokonanej zgodnie z art. 438 ustawy Prawo restrukturyzacyjne, nie obejmuje już takiej podstawy ustalenia niewypłacalności pracodawcy.​

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2018 r.
III PZP 1/18
Wydanie po dniu 31 grudnia 2015 r. postanowienia o zmianie postanowienia o ogłoszeniu upadłości z możliwością zawarcia układu na postanowienie o ogłoszeniu upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika jest równoznaczne z niewypłacalnością pracodawcy w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1256) w związku z art. 449 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1508). Datą niewypłacalności jest dzień wydania tego postanowienia (art. 3 ust.  2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy).

Art. 449 p.r. stanowi, że w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe. Przez “sprawę” w rozumieniu tego przepisu należy rozumieć zarówno postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, jak i właściwe postępowanie upadłościowe.

Strony: Strona 1, Strona 2

Projektowane zmiany przepisów dotyczące upadłości konsumenckiej

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw znajduję się obecnie na etapie konsultacji publicznych. Projektowana nowelizacja zakłada istotne zmiany w zakresie upadłości konsumenckiej.  Zgodnie z projektem upadłość konsumencka ma być dostępna dla wszystkich dłużników, również dla tych, których doprowadzili do swojej niewypłacalności umyślnie, lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji w zakładce “Rządowy Proces Legislacyjny” został zamieszczony projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw wraz z uzasadnieniem i oceną skutków regulacji.

PROJEKT USTAWY O ZMIANIE USTAWY – PRAWO UPADŁOŚCIOWE ORAZ NIEKTÓRYCH INNYCH USTAW

Z punktu widzenia przyszłych regulacji dotyczących tzw. upadłości konsumenckiej najbardziej interesująca wydaje się projektowana zmiana brzmienia art. 4914 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, dalej: p.u.). oraz dodanie do ustawy przepisów art. 4913a, 4913b  oraz 4913c 

Projekt przewiduje m.in., że sąd będzie mógł wstrzymać na okres do maksymalnie 5 miesięcy rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenta do czasu ustalenia, czy nie jest możliwe zawarcie układu z wierzycielami. Dłużnik poszukiwałby porozumienia z wierzycielami przy wsparciu doradcy restrukturyzacyjnego, a rola Sądu sprowadzałby się do zatwierdzenia bądź odmowy zatwierdzania zawartego porozumienia/układu.

W sytuacji, gdy brak jest majątku podlegającego egzekucji projekt przewiduje możliwość ustalenie planu spłaty zobowiązań dłużnika bez uprzedniego prowadzenia właściwego postępowania upadłościowego. Ustalenie planu spłaty ma być także regułą. Oznacza to, że umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty będzie stosowane wyjątkowo, gdy niezdolność upadłego do jakichkolwiek spłat na rzecz wierzycieli będzie miała charakter trwały. Sąd będzie miał także możliwość warunkowo umorzyć zobowiązania upadłego bez ustalania planu spłaty. Warunkowe umorzenie będzie dopuszczalne w przypadku tych upadłych u których niezdolność do jakichkolwiek spłat nie ma charakteru trwałego. Ten warunkowy charakter będzie sprowadzał się do tego, że wierzyciel będzie mógł złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty w terminie 7 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu zobowiązań. Wniosek wierzyciela o ustalenie planu spłaty będzie miał charakter wiążący dla sądu. Oznacza to ni mniej ni więcej, że sąd będzie musiał uchylić swoje postanowienie o umorzeniu i wydać postanowienie następcze o ustaleniu planu spłaty. Nie trzeba dodawać, że z pewnością wierzyciele takowe wnioski o ustalenie planu spłaty będą bardzo często składać. W przypadku upadłości konsumenckiej zmiany sprowadzają się do faktycznej marginalizacji etapu właściwego postępowania upadłościowego na rzecz postępowania wywołanego postanowieniem o ustalenie planu spłaty względnie postanowienia o umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłaty. Zasadniczo upadłość konsumencka będzie dostępna dla bardzo wielu osób w tym także dla członków zarządu spółek z o.o., akcyjnych, spółdzielni, fundacji etc., którzy nie zadośćuczynili obowiązkowi zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości podmiotu których interesami zarządzają czy zarządzali. Likwiduje się bowiem przesłankę negatywną określoną obecnie przez przepis art. 4914  ust. 2 pkt. 3 p.u.

1. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

2. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:

1)w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,

2)ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120,

3)dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,

Art. 21 p.u.

1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
3a. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
4.(uchylony)
5. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Rozwiązaniem prima facie  wadliwym jest wprowadzenie regulacji zgodnie z którą zgłoszenia wierzytelności miałyby być kierowane bezpośrednio do syndyka. Syndyk także inicjowałby postępowanie naprawcze mające na celu usunięcie ewentualnych braków zgłoszenia. Jest to jednak zagadnienie, które zasługuje na poruszenie w odrębnym wpisie.

 

Czy można wznowić postępowanie w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu (BTE)?

Czy z uwagi na niekonstytucyjność przepisów art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939), jest dopuszczalna skarga o wznowienie postępowania w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności na bankowy tytuł wykonawczy?​

Dnia 6 czerwca 2018 r. Sąd Najwyższy postanowił odmówić podjęcia uchwały

Postanowienie
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 6 czerwca 2018 r.
III CZP 2/18

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 14.4.2015 r., P 45/12 stwierdzający niezgodność art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 128) z Konstytucją RP i odraczający utratę mocy obowiązującej przepisów wywołuje skutek wyłącznie na przyszłość, dlatego nie jest dopuszczalna skarga o wznowienie postępowania w sprawie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi wykonawczemu wydanemu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, a przed utratą mocy obowiązującej tych przepisów.

Art. 96 ustawy prawo bankowe 
1.Na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych banki mogą wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne.
2. W bankowym tytule egzekucyjnym należy oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz którego egzekucja ma być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, jak również oznaczenie czynności bankowej, z której wynikają dochodzone roszczenia, oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Bankowy tytuł egzekucyjny należy opatrzyć pieczęcią banku wystawiającego tytuł oraz podpisami osób uprawnionych do działania w imieniu banku.
3. W przypadku egzekucji przeciwko kilku osobom lub z kilku części składowych majątku dłużnika można wystawić dalsze tytuły egzekucyjne.
Art. 97 ustawy prawo bankowe
1.Bankowy tytuł egzekucyjny może być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo jest dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia.
2. Oświadczenie, o którym mowa w ust. 1, powinno określać kwotę zadłużenia, do której bank może wystawić bankowy tytuł egzekucyjny, oraz termin, do którego bank może wystąpić o nadanie temu tytułowi klauzuli wykonalności. Dłużnik może się również poddać egzekucji wydania rzeczy, w przypadku gdy ustanowiono zastaw rejestrowy lub dokonano przeniesienia własności w celu zabezpieczenia roszczenia.
3. Wniosek banku o nadanie klauzuli wykonalności, o której mowa w ust. 1, sąd rozpoznaje niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.

Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 14 kwietnia 2015 r.
P 45/12

TK po rozpoznaniu, z udziałem Sejmu oraz Prokuratora Generalnego, na rozprawie w dniu 14 kwietnia 2015 r., połączonych pytań prawnych Sądu Rejonowego w Koninie, czy art. 96, art. 97 i art. 98 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665, ze zm.) są zgodne z art. 2, art. 9, art. 32, art. 45, art. 91, art. 175 i art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.),
orzeka:
I. Art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2015 r. poz. 128) są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
II. Przepisy wymienione w części I tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r.
Ponadto postanawia:
na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56, poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Postanowieniem z dnia 9 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie odrzucił skargę „H.” spółki jawnej w likwidacji w S., M. N. oraz G. B. o wznowienie postępowania i nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie na rzecz skarżących
kwotę 50 zł tytułem opłaty od skargi. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Rejonowy wskazał, że w dniu 25 sierpnia 2016 r. dłużnicy „H.” spółki jawnej w likwidacji w S., M. N. oraz G. B. wnieśli skargę o wznowienie postępowania zakończonego orzeczeniem referendarza sądowego z dnia 6 czerwca 2013 r. w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Sąd Rejonowy uznał, że skarga podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna, ponieważ postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie i nie rozstrzyga sporu merytorycznie. Wobec tego Sąd Rejonowy odrzucił skargę na zasadzie art. 410 § 1 kpc. Postanowienie powyższe zaskarżyli skarżący. Zarzucili naruszenie art. 399 § 2 w zw. z art. 4011 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i bezpodstawne przyjęcie, iż wznowienie postępowania w sprawie nadania klauzuli wykonalności na bankowy tytuł egzekucyjny jest niedopuszczalne oraz naruszenie art. 410 § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i odrzucenie skargi o wznowienie postępowania jako niedopuszczalne. Wskazali, że wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt P 45/12 orzekł, iż art. 96 ust.1 i art. 97 ust.1 ustawy Prawo bankowe były niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Postanowił też, że przepisy te tracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r. W jego ocenie nowelizacja k.p.c. z dnia 22 grudnia 2004 r. polegająca na dodaniu § 2 do art. 399 kpc, dopuszczającego wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem, prowadzi do wniosku, że obecnie utracił aktualność pogląd wykluczający generalnie możliwość wznowienia w postępowaniu egzekucyjnym.
Sąd Rejonowy uznał, że skarga o wznowienie postępowania nie ma zastosowania do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Wskazał, iż za takim stanowiskiem przemawia argument, że postępowanie klauzulowe nie rozstrzyga sporu merytorycznie, a jedynie jest postępowaniem formalnie umożliwiającym wszczęcie i przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego. Tym samym postanowienie co do nadania klauzuli wykonalności nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, ponieważ nie następuje w postępowaniu rozpoznawczym. Natomiast skarga o wznowienie postępowania przysługuje jedynie od orzeczenia prawomocnego, które zawiera rozstrzygnięcie co do istoty sprawy. Za takim stwierdzeniem przemawia ugruntowane stanowisko judykatury, które znalazło odzwierciedlenie m.in. w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1973 r. sygn. akt I Cz 152/72 oraz uchwale z dnia 4 sierpnia 2006 r. sygn. akt III CZP 51/06. Także skarżący przyznają, że przed wejściem w życie wskazanej wyżej nowelizacji k.p.c. w doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmowano, że wznowienie postępowania nie jest dopuszczalne w postępowaniu egzekucyjnym. Wskazywano, iż nadanie klauzuli wykonalności następuje w postępowaniu pomocniczym, które jest postępowaniem uzupełniającym. Trzeba odrzucić wykładnię zmierzającą do uznania za kończące postępowanie w sprawie takich orzeczeń, które zamykają tylko jakiś fragment sprawy lub jej boczny nurt, rozstrzygają kwestię wpadkową albo finalizują postępowanie pomocnicze bądź czynności przygotowawcze. Za przyjęciem trafności stanowiska sądu pierwszej instancji przemawia także pogląd w orzecznictwie, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający
niezgodność przepisu z Konstytucją RP i odraczający utratę mocy obowiązującej przepisu wywołuje skutek wyłącznie na przyszłość. Przeciwne stanowisku Sądu Rejonowego zdanie, które przyjęli skarżący, znajduje oparcie w poglądzie, że skoro w art. 4161 k.p.c. przewidziano możliwość uchylenia prawomocnych postanowień niekończących postępowania w sprawie, wydanych na podstawie przepisów niekonstytucyjnych, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o wznowieniu postępowania, na podstawie art. 13 § 2 k.p.c., to trudnym do zaakceptowania jest założenie, że wznowienie postępowania jest możliwe jedynie w przypadku postanowień kończących postępowanie w sprawach, których dotyczy art. 399 § 2 k.p.c., a już nie do postanowień w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności.

Przed wejściem w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 13, poz. 98 – dalej: „ustawa nowelizująca”), która dodała art. 399 § 2 k.p.c., nie było wątpliwości, że skarga o wznowienie postępowania nie była dopuszczalna od orzeczenia rozstrzygającego o kosztach postępowania (rozpoznawczego i egzekucyjnego), a także od postanowienia wydanego w postępowaniu egzekucyjnym.

Ustawą z 22.12.2004 r., znowelizowano treść art. 4011 k.p.c., dopuszczając wznowienie w oparciu o przyjętą w tym przepisie podstawę postępowań zakończonych również postanowieniami (orzeczeniami verba legis). W konsekwencji uzupełniono treść komentowanego przepisu o § 2, umożliwiając wznowienie postępowania na podstawie określonej w art. 4011 k.p.c.. Umożliwiono również uchylenie lub zmianę postanowień niekończących postępowania w sprawie wydanych na podstawie aktu prawnego zakwestionowanego przez Trybunał (art. 359 § 2 k.p.c.), wprowadzono osobny środek prawny w postaci skargi o uchylenie postanowienia niekończącego postępowania w sprawie wydanego na podstawie aktu prawnego zakwestionowanego przez Trybunał (art. 4161 k.p.c.) i rozszerzono możliwość wznowienia postępowania o przypadki, w których na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie, wydane na podstawie aktu normatywnego zakwestionowanego przez Trybunał Konstytucyjny w trybie art. 4161 KPC (art. 403 § 4 k.p.c.). Kolejną zmianą było wydłużenie terminu do złożenia skargi opartej na podstawie uregulowanej w art. 4011 KPC (art. 407 § 2 k.p.c.). Unormowania te tworzą spójny system sanacji konstytucyjnej postępowań sądowych.
W rezultacie powyższej zmiany, skarga o wznowienie postępowania może być wniesiona w sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem z przyczyn określonych zarówno w art. 401, 403, jak i w art. 4011 k.p.c., a także w sytuacji opisanej w art. 403 § 4 k.p.c.. Z kolei w odniesieniu do postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem, wniesienie skargi o wznowienie postępowania jest dopuszczalne jedynie na podstawie ujętej w art. 399 § 2 k.p.c.

W doktrynie pojawiły się stanowiska, zgodnie z którymi dopuszczalne jest wniesienie skargi o wznowienie postępowania od postanowienia sądu o nadaniu klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu.

Za powyższym stanowiskiem zdaniem ww. przedstawicieli doktryny przemawiają następujące argumenty.

Po pierwsze, wniesienie tego rodzaju skargi jest dopuszczalne w świetle wykładni językowej art. 399 § 2 k.p.c. i art. 4011 k.p.c. Zgodnie z ich treścią dopuszczalne jest wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem w przypadku, gdy TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego z konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie których wydano orzeczenie. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w analizowanym stanie faktycznym. Wyrok TK wyeliminuje z polskiego porządku prawnego art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 prawa bankowego, które stanowiły podstawę wydania BTE, wobec którego następnie sąd wydawał postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności.

Po drugie, przepisy te nie zawierają w swojej treści żadnego ograniczenia co do zakresu postępowań uregulowanych w k.p.c., do których mogą znaleźć zastosowanie. Nie ma zatem żadnych przeszkód, aby w oparciu o odesłanie zawarte w treści art. 13 § 2 k.p.c. znalazły one zastosowanie do postępowania o nadanie klauzuli wykonalności BTE.

Po trzecie, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w judykaturze i doktrynie, art. 399 § 2 k.p.c. będzie miał zastosowanie wyłącznie do postanowień kończących merytorycznie postępowania w sprawie. Nie będzie on miał zastosowania do postanowień wpadkowych, kończących wyłącznie pewien etap postępowania. Postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności BTE ma charakter postanowienia kończącego merytorycznie postępowanie w sprawie. Rozstrzygnięcie sądu wydane na podstawie art. 7862 k.p.c. kończy bowiem postępowanie klauzulowe wywołane wnioskiem banku o nadanie klauzuli wykonalności BTE. Jest ono jedynym orzeczeniem merytorycznym, jakie sąd wydaje w tym postępowaniu.

Po czwarte, wykluczenie możliwości wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem sądu o nadaniu klauzuli wykonalności BTE nie tylko pozostawałoby w sprzeczności z art. 399 i art. 4011 k.p.c., ale także w istotny sposób osłabiałoby praktyczne znaczenie wyroku TK eliminującego z porządku prawnego BTE. Należy bowiem podkreślić, że to właśnie możliwość wniesienia tego rodzaju skargi może stanowić jedyny środek obrony, jaki może służyć dłużnikowi „skrzywdzonemu” postępowaniem banku wystawiającego BTE.

Strony: Strona 1, Strona 2

Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego

Art. 49113 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, dalej: p.u.)

1. Jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy.

2. Kwotę, o której mowa w ust. 1, na wniosek upadłego, określa sędzia-komisarz, biorąc pod uwagę potrzeby mieszkaniowe upadłego, w tym liczbę osób pozostających na jego utrzymaniu, zdolności zarobkowe upadłego, sumę uzyskaną ze sprzedaży lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego oraz opinię syndyka. Na postanowienie sędziego-komisarza przysługuje zażalenie.

3. Jeżeli fundusze masy upadłości na to pozwalają, a opuszczony przez upadłego lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny nie został jeszcze zbyty, sędzia-komisarz może przyznać upadłemu zaliczkę na poczet kwoty, o której mowa w ust. 1.

4. W przypadku postępowania wszczętego na wniosek wierzyciela przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Przyjęto, iż w sytuacji dobrowolnego oddania w zasadzie całego majątku syndykowi dłużnik musi mieć zapewnione warunki, jeżeli nie godnego życia, to przynajmniej winien być chroniony przed bezdomnością. Wyrazem tego podejścia jest art. 49113 p.u.

Aby powstało prawo do wydzielenia upadłemu sumy potrzebnej na pokrycie kosztów mieszkania potrzebne jest spełnienie kilku warunków: po pierwsze w skład masy upadłości musi wchodzić lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, w którym zamieszkiwał w momencie ogłoszenia upadłości upadły. Nie ma przeszkód, aby w skład masy upadłości wchodził udział upadłego w takiej nieruchomości, jeżeli tylko był on wcześniej tytułem umożliwiającym mu zamieszkiwanie. Podobnie bowiem jak może podlegać sprzedaży w postępowaniu upadłościowym i podobnie jak w wypadku prawa do całości lokalu, również udział może zapewniać zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu.

Możliwość przyznania zaliczki w wysokości od 12- do 24-miesięcznego czynszu istnieje tylko wtedy, gdy pozwalają na to fundusze masy upadłości. Zaliczka ta nie stanowi kosztów postępowania upadłościowego, a więc nie może być tymczasowo pokryta ze środków Skarbu Państwa.

Art. 75 p.u.
1. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim.
2. Sędzia-komisarz określa zakres i czas korzystania przez upadłego lub osoby mu bliskie, którzy w dacie ogłoszenia upadłości zamieszkiwali w mieszkaniu znajdującym się w lokalu lub w budynku wchodzącym do masy upadłości, z tego mieszkania.
3.(uchylony)

Zgodnie z dyspozycją przepisu 75 ust. 2 p.u.  sędzia komisarz postanowieniem określa zakres i czas korzystania z mieszkania znajdującego się w lokalu lub w budynku wchodzącym do masy upadłości przez upadłego lub osoby mu bliskie, którzy w dacie ogłoszenia upadłości zamieszkiwali w tym mieszkaniu. Przepis art. 75 ust. 2 p.u. ma zastosowanie do przypadków zamieszkiwania przez upadłego i osoby mu bliskie w mieszkaniach znajdujących się w budynkach lub lokalach, które stanowiły własność upadłego bądź były objęte współwłasnością. Ma również zastosowanie do lokali objętych spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu, które przysługiwało upadłemu, Nie stosuje się natomiast do lokatorskiego spółdzielczego prawa do lokalu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 831 § 1 pkt. 3 k.p.c. nie podlegają egzekucji (ergo nie wchodzą do masy upadłości) prawa niezbywalne, chyba że możność ich zbycia wyłączono umową, a przedmiot świadczenia nadaje się do egzekucji albo wykonanie prawa może być powierzone komu innemu. Prawami niezbywalnymi są prawa, które nie mogą być przeniesione na inną osobę. Takim prawem, zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych jest spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, które jest niezbywalne, nie przechodzi na spadkobierców i nie podlega egzekucji. Po drugie, sędzia – komisarz nie może w trybie art. 75 ust. 2 p.u. określać zakresu i czasu korzystania przez upadłego lub osoby mu bliskie z mieszkania najmowanego przez upadłego bądź zajmowanego przez niego na podstawie stosunku użyczenia. Stosunek najmu, którego przedmiotem jest lokal zajmowany przez upadłego może być wypowiedziany przez syndyka na podstawie przepisu art. 110 ust. 3 lub 4 p.u. W przypadku, gdy czynsz za najem lokalu mieszkalnego został przed ogłoszeniem upadłości zapłacony przez upadłego z góry,  rozwiązanie umowy co do zasady nie może nastąpić przed upływem terminu za który ten czynsz został zapłacony. Jednakże na podstawie postanowienia sędziego – komisarza syndyk obligatoryjnie wypowiada przed terminem umowę najmu lokalu mieszkalnego zawartą przez upadłego, jeżeli dalsze jej trwanie utrudniałoby prowadzenie postępowania upadłościowego (art. 110 ust. 4 p.u.). Natomiast stosunek użyczenia w razie ogłoszenia upadłości biorącego do używania, ulega rozwiązaniu na żądanie jednej ze stron, o ile rzecz została już wydana (art. 104 ust. 1 p.u.). Przepisu art. 75 ust. 2 p.u. nie stosuje się także do tych stanów faktycznych, gdy upadły zajmuje dany budynek bądź lokal na podstawie art. 281 zd. 1 k.r.o., oraz lokal będący przedmiotem umowy dożywocia oraz służebności osobistej.

 

Zawiadamianie przez syndyka placówek pocztowych o ogłoszeniu upadłości dłużnika

Art. 176 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344, dalej: p.u.)

Syndyk zawiadamia placówki pocztowe w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1481) o ogłoszeniu upadłości. Placówki te doręczają syndykowi adresowane do upadłego przesyłki pocztowe. Syndyk wydaje upadłemu przesyłki pocztowe, które nie dotyczą majątku masy upadłości lub których zatrzymanie nie jest potrzebne ze względu na zawarte w nich wiadomości.

Zgodnie z art. 176 ust. 2 p.u. syndyk zawiadamia placówki pocztowe o ogłoszeniu upadłości, dzięki czemu adresowane do upadłego przesyłki trafiają do niego. Następnie te, które nie dotyczą majątku masy upadłości lub których zatrzymanie nie jest potrzebne ze względu na zawarte w nich wiadomości, mają być przesyłane adresatowi. Kłopot w tym, że przepis ten nie określa terminu, w jakim syndyk powinien wydać upadłemu korespondencję.

Syndyk zobowiązany jest zawiadomić o ogłoszeniu upadłości tylko te placówki pocztowe, do których prawdopodobnie (biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania, siedzibę upadłego lub miejsce położenia jego przedsiębiorstwa) mogą być dostarczane przesyłki adresowane do upadłego.

Przepis art. 176 ust. 2 zd. 2 i 3 p.u. dotyczy wszelkich przesyłek adresowanych do upadłego, bez względu na ich charakter (urzędowy lub prywatny), rodzaj (przesyłki zwykłe lub polecone, przesyłki listowe, pieniężne lub towarowe) oraz miejsce doręczenia (w miejscu zamieszkania, w siedzibie przedsiębiorstwa itd.).

Jeżeli określona placówka pocztowa, mimo zawiadomienia jej o ogłoszeniu upadłości, doręczy przesyłkę adresowaną do upadłego nie syndykowi, lecz samemu upadłemu, to należy uznać, że doręczenie nastąpiło do rąk osoby nieuprawnionej do odbioru.

Postanowienie
Sądu Najwyższego – Izba Karna
z dnia 25 marca 2009 r.
V KZ 15/09

Strony: Strona 1, Strona 2