Czy w stanie prawnym ukształtowanym na mocy ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r., poz.1469) właściwym do rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji co do nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela jest inny skład tego sądu, czy też sąd drugiej instancji?
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 16 lipca 2021 r.
III CZP 32/20
W stanie prawnym ukształtowanym przez ustawę z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469 ze zm.) zażalenie na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego wierzyciela rozpoznaje inny skład tego sądu.
Postępowanie w sprawie nadania klauzuli wykonalności (postępowanie klauzulowe) jest częścią postępowania egzekucyjnego w znaczeniu szerokim za czym przemawia umiejscowienie wymienionych przepisów o postępowaniu klauzulowym w całokształcie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w k.p.c. Postępowanie klauzulowe jest określane jako postępowanie pomocnicze dla właściwego postępowania egzekucyjnego. Zaskarżalność orzeczeń w tych postępowaniach nie jest tożsama. Zgodnie z art. 7674 § 1 k.p.c. zażalenie na postanowienie sądu wydane w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje w wypadkach wskazanych w ustawie. O dopuszczalności zaskarżenia w drodze zażalenia postanowienia sądu w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności stanowi art. 795 § 1 k.p.c.
Zgodnie z tym przepisem na postanowienie sądu o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, jak i postanowienie oddalające wniosek wierzyciela o nadanie tej klauzuli przysługuje zażalenie. Nie należą one do postanowień kończących postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c., dlatego przepis art. 795 § 1 k.p.c. stanowi odrębną i szczególną podstawę dopuszczalności środka odwoławczego od postanowień co do nadania klauzuli wykonalności. W art. 795 § 1 k.p.c., określając przedmiot zaskarżenia zażaleniem, posłużono się szeroką formułą “postanowienie sądu co do…”, która pozwala objąć wszystkie poddane zaskarżeniu orzeczenia, a więc uwzględniające i oddalające wniosek (żądanie), reformatoryjne, kasatoryjne o charakterze reformatoryjnym, a także orzeczenia odrzucające wniosek i umarzające postępowanie. Zażalenie przysługuje także na zarządzenie o zwrocie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności.
Nowe postępowanie o zatwierdzenie układu od 1 grudnia 2021 r.
Na mocy ustawy z 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tekst jednolity: (Dz.U. z 2021 r. poz. 1072, dalej: Tarcza 4.0) ustawodawca wprowadził nową procedurę restrukturyzacyjną, której celem jest szybsze i efektywniejsze zawarcie układu przez dłużnika z wierzycielami, z zapewnieniem ochrony słusznych praw wierzycieli, a mianowicie uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu (uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne).
Zgodnie z art. 15 Tarczy 4.0 do dnia 30 listopada 2021 r. podmiot, do którego stosuje się przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r.), który zawarł z doradcą restrukturyzacyjnym umowę, o której mowa w art. 210 tej ustawy, może obwieścić w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu prowadzonego w oparciu o przepisy p.r. znajdujące zastosowanie do postępowania o zatwierdzenie układu ze zmianami wynikającymi z tej ustawy.
W zakresie skutków otwarcia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego ustawodawca wprowadził immunitet egzekucyjny i odsyła do przepisów o przyspieszonym postępowaniu układowym (stosowanych także w postępowaniu układowym i sanacyjnym) w zakresie takich zagadnień jak: moratorium na spłatę długów, ograniczenie możliwości potrącenia, ograniczenia w rozwiązywaniu niektórych umów.
Regulacja odnosząca się do uproszczonej restrukturyzacji miała mieć charakter sezonowy (efemeryczny). Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne stanowiło postępowanie tymczasowe i jednorazowe, wprowadzone z uwagi na epidemię COVID-19 powodującą wystąpienie stanu zagrożenia niewypłacalnością oraz stanu niewypłacalności wielu podmiotów gospodarczych.
Przepisy dopuszczające otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego miały obowiązywać do końca czerwca 2021 r., jednakże ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1080, dalej: k.r.z.) nie tylko dostosowano rozwiązania przyjęte Tarczą 4.0 do przepisów ustawy Prawo restrukturyzacyjne, to jednocześnie do dnia 30 listopada 2021 r. wydłużono możliwość dokonania obwieszczenia uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu – uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. Szybko bowiem okazało się, że przepisy, które miały stanowić rozwiązanie wyłącznie terminowe, znalazły uznanie wśród przedsiębiorców borykających się z problemami wypłacalności. Ustawą z dnia 28 maja 2021 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz niektórych innych ustaw na stałe wprowadzono zmiany w dotychczas najmniej popularnym z postępowań restrukturyzacyjnych, a mianowicie w postępowaniu o zatwierdzenie układu. Bolączką tego postępowania jest zupełny brak ochrony dłużnika przed postępowaniami egzekucyjnymi. W postępowaniu o zatwierdzenie układu uregulowanym w p.r. ustawodawca nie przewidział bowiem jakiegokolwiek immunitetu egzekucyjnego dłużnika.
Niewystarczająca ochrona przed egzekucją dłużnika jest także mankamentem obecnie obowiązującej regulacji normującej przebieg uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego. O ile z dniem opublikowania obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz dotyczące wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo na składnikach majątku dłużnika (przy propozycjach układowych spełniających kryteria z art. 17 Tarcza 4.0.) ulega zawieszeniu z mocy prawa to przepisy Tarczy 4.0 nie przewidują możliwości uchylenia dokonanych zajęć.
Zakaz obciążania składników masy układowej
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 26 lutego 2021 r.
III CZP 23/20
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku B. O. przy uczestnictwie “R.” S.A. w restrukturyzacji w W. i O. S.A. w T. o wpis, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 lutego 2021 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 9 stycznia 2020 r., sygn. akt III Ca (…), “Czy zakaz po otwarciu przyspieszonego postępowania układowego obciążania składników majątku dłużnika hipoteką w celu zabezpieczenia wierzytelności powstałej przed otwarciem przyspieszonego postępowania układowego określony przepisem art. 246 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1508 ze zm. dalej: p.r.) ma zastosowanie także do hipoteki przymusowej ustanowionej jako zabezpieczenie roszczeń w trybie art. 730 i art. 7301 KPC?” podjął uchwałę:
Rolnicy mogą składać wnioski o pożyczkę na spłatę zadłużenia
Od 14 stycznia można składać wnioski o przyznanie pożyczki na spłatę zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne (Dz.U. z 2019 r. poz. 33, dalej: u.r.r.) restrukturyzacja polega m.in. na udzielaniu przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa podmiotowi prowadzącemu gospodarstwo rolne pomocy publicznej w formie:
Producenci rolni zainteresowani otrzymaniem wsparcia na restrukturyzację zadłużonych gospodarstw, mogą składać dokumenty o udzielenie oprocentowanej pożyczki na spłatę zadłużenia powstałego w związku z prowadzeniem działalności rolniczej. Wnioski przyjmują biura powiatowe Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Warunkiem ubiegania się o pożyczkę jest przygotowanie przez rolnika planu restrukturyzacji gospodarstwa. Taki plan musi zostać zaakceptowany przez Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego.
Pomoc w formie oprocentowanej pożyczki może ubiegać się podmiot prowadzący gospodarstwo rolne, który:
- jest osobą fizyczną, osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną,
- ma miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- jest właścicielem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz. U. z 2020 r., poz. 333),
- jest mikro, małym lub średnim przedsiębiorstwem w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r., uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 193 z 01.07.2014, str. 1, z późn. zm),
- co najmniej od 3 lat prowadzi działalność rolniczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, zwaną dalej „działalnością rolniczą”, za którą uważa się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin ozdobnych, grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb, w gospodarstwie wymienionym w pkt 3, licząc od dnia powstania wobec tego podmiotu obowiązku podatkowego w zakresie podatku rolnego w odniesieniu do gruntów wchodzących w skład tego gospodarstwa,
- jest niewypłacalny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2019 r., poz. 498 z późn. zm.), tzn. utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, tj. jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące, a w przypadku osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące,
- jest zagrożony niewypłacalnością w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 243, dalej: p.r.), tzn. jego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.
O restrukturyzacje na podstawie u.r.r., a więc także i o pożyczkę, nie może ubiegać się podmiot prowadzący gospodarstwo rolne, który znajduje się w likwidacji lub w upadłości lub wobec którego toczy się postępowanie restrukturyzacyjne na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.
Skutki wyroku nakazującego wykreślenie wpisu własności na rzecz dłużnika dla egzekucji skierowanej do nieruchomości
Uchwała Sądu Najwyższego
z dnia 27 listopada 2020 r.
1. Wykreślenie z księgi wieczystej wpisu własności na rzecz dłużnika w następstwie wyroku uwzględniającego powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie skutkuje niedopuszczalnością uprzednio skierowanej do tej nieruchomości egzekucji ze względu na jej przedmiot (art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c.).
2. Właścicielowi nieruchomości niewpisanemu do księgi wieczystej, którego prawo naruszono przez skierowanie egzekucji do tej nieruchomości, przysługuje powództwo o zwolnienie od egzekucji (art. 841 § 1 k.p.c.).
Art. 841 k.p.c.
1. Postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu:
1) jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;
2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;
3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych;
4) jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania;
5) jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności albo orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności, zostało uchylone lub utraciło moc;
6) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem, i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego.
W sprawie na kanwie której zapadła powyższa uchwała Sądu Najwyższego Powodowie zawarli umowę przedwstępną sprzedaży mieszkania. Jednocześnie powodowie udzielili pozwanemu pełnomocnictwa w formie notarialnej zawarcia w ich imieniu tej umowy za cenę i na warunkach w niej określonych. Pełnomocnictwo miało charakter nieodwołalny, wygasało z upływem terminu do zawarcia umowy przedwstępnej, a pełnomocnik mógł być drugą stroną czynności prawnych, które wykonywał w imieniu mocodawców.
Pozwany zawarł osobiście ostatecznie umowę sprzedaży działając jako pełnomocnik i jako kupujący.
Sąd Rejonowy uznał umowę przedwstępną sprzedaży i udzielenie pozwanemu pełnomocnictwa za nieważne (na podstawie art. 65 par. 2 kc i art. 58 par. 2 kc). Sąd przyjął, że czynności te nie zostały objęte zgodnym zamiarem stron, a ponadto są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd I instancji uzgodnił treść księgi wieczystej zgodnie z wyrokiem.
Apelację od tego orzeczenia złożył pozwany z powodu naruszenia art. 233 kpc, polegający na dokonaniu istotnych ustaleń w sposób sprzeczny z zebranym materiałem. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd Okręgowy dostrzegł konieczność rozważenia, jaki jest wzajemny stosunek procesu o uzgodnienie księgi wieczystej nieruchomości poprzez wykreślenie pozwanego jako właściciela do postępowania egzekucyjnego z tej nieruchomości, które jest prowadzone przeciwko temu pozwanemu jako dłużnikowi. Kwestia ta może być postrzegana w różny sposób.
Sąd okręgowy zauważył, że uzgodnienie treści księgi wieczystej na skutek wyroku nakazującego wykreślenie własności ujawnionej na rzecz dłużnika i wpis rzeczywistego właściciela może być uważane za przeszkodę do kontynuowania egzekucji z nieruchomości.
Art. 841 k.p.c.
§ 1. Osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa.
§ 2. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika.
3. Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.
Osoba, przeciwko której skierowano egzekucję, czyli która stała się dłużnikiem egzekwowanym, lecz nie jest dłużnikiem wymienionym w tytule wykonawczym, jest uprawniona do kwestionowania samego faktu prowadzenia egzekucji przeciwko niej bez względu na to, czy i jakie przedmioty, należące do niej, zostały zajęte.
Nowy formularz pisemnego zgłoszenia wierzytelności
Nowelizacja Prawa upadłościowego, która weszła w życie 24 marca bieżącego roku, wprowadziła ważne zmiany z punktu widzenia wierzyciela pragnącego wziąć udział w postępowaniu upadłościowym. Chodzi m.in. o zgłaszanie wierzytelności w takich postępowaniach.
W postępowaniach wszczętych przed 24 marca 2020 r., tj. przed dniem wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw z 30 sierpnia 2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1802) zgłoszenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym należało dokonać sędziemu komisarzowi. W myśl regulacji zawartej w treści art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 1228, dalej: p.u.) wierzyciele zobowiązani są do zgłoszenia syndykowi (a nie jak dotychczas sędziemu-komisarzowi) wierzytelności w terminie 30 dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (a od 1 lipca 2021 r. w Krajowym Rejestrze Zadłużonych – art. 36 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, Dz.U. z 2019 r. poz. 55).
Po kilku miesiącach oczekiwania Minister Sprawiedliwości 2 października 2020 r. wydał rozporządzenie określające wzór formularza zgłoszenia wierzytelności dostosowany do nowych przepisów. Chodzi mianowicie o Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności oraz zakresu danych objętych zgłoszeniem wierzytelności za pośrednictwem Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (Dz.U. z 2020 r. poz. 1744).
Na marginesie można zauważyć, że zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych, likwiduje się Centralny Rejestr Restrukturyzacji i Upadłości (który notabene fizycznie nigdy nie powstał. Przepis art. 5 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r., zostanie uchylony ze skutkiem na dzień 1 grudnia 2020 r.).
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 2 października 2020 r. w sprawie określenia wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności oraz zakresu danych objętych zgłoszeniem wierzytelności za pośrednictwem Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości weszło w życie 23 października 2020 r.
Nowy wzór zgłoszenia wierzytelności nie różni się znacząco od swojego poprzednika. Zawiera nowe pola do wskazania: numeru rachunku bankowego wierzyciela, adresu poczty elektronicznej i jego numeru telefonu. Obowiązek wskazania numeru rachunku bankowego wierzyciela wynika z przepisu art. 240 pkt. 9 p.u. Obowiązek ten jest wyłączony jeśli wierzyciel nie posiada rachunku bankowego. Zmiana polegająca na rozszerzeniu zgłoszenia wierzytelności o numer rachunku bankowego wierzyciela ma na celu usprawnienie postępowania i ułatwienie wykonania planu podziału.
Przedawnienie stwierdzonej prawomocnym postanowieniem komornika sądowego należności z tytułu opłat egzekucyjnych
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 11 września 2020 r.
III CZP 84/19
Stwierdzona prawomocnym postanowieniem komornika sądowego (art. 770 k.p.c.) należność z tytułu opłat egzekucyjnych przewidzianych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1309 ze zm.) przedawnia się w terminie właściwym dla przedawnienia kosztów sądowych.
Zgodnie z przepisem art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 2363, dalej: u.k.k.)
Zgodnie z art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jednolitych: Dz.U. z 2020 r. poz. 121, dalej: u.kom.) opłata egzekucyjna stanowi niepodatkową należność budżetową o charakterze publicznoprawnym pobieraną za czynności, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1-2a, na zasadach określonych w ustawie z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (Dz.U. z 2019 r. poz. 2363).
Komornik jest funkcjonariuszem publicznym, któremu ustawa powierza realizację określonych zadań państwa, m.in. w zakresie wykonywania orzeczeń sądowych. Forma i sposób realizacji tych zadań uregulowane są w normach o charakterze publicznoprawnym. Wobec tego komornik działa jako organ pozostający wobec stron postępowania egzekucyjnego w stosunku nadrzędności, a nie równorzędności. Tym samym nie wchodzi z uczestnikami tego postępowania w stosunki zobowiązaniowe (cywilnoprawne), a stosunek zachodzący w postępowaniu egzekucyjnym pomiędzy wierzycielem, na którego wniosek wszczęto to postępowanie, a komornikiem, który je prowadzi jako organ egzekucyjny, jest stosunkiem o charakterze publicznoprawnym. Komornikowi za pełnioną służbę przysługuje wynagrodzenie prowizyjne, proporcjonalne do wysokości uzyskanych opłat egzekucyjnych. Wynagrodzenie prowizyjne komornik potrąca bezpośrednio z uzyskanych opłat egzekucyjnych.
Brak możliwości uchylenia dokonanych zajęć w uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym
Wprowadzony tarczą 4.0 (czyli ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 – Dz.U. z 2020 r. poz. 1086) piąty rodzaj postępowania restrukturyzacyjnego (uproszczone postępowanie o zatwierdzenie układu) ma wiele niepodważalnych zalet, takich jak szybkość działania i pozasądowy charakter. Jednakże ma ono także zasadniczą wadę.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne jest w zasadzie hybrydą istniejącego już postępowania o zatwierdzenie układu (art. 210‒226 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jednolity: Dz.U. z 2020 r. poz. 814, dalej: p.r) oraz przyspieszonego postępowania układowego (art. 227‒264 p.r.).
Zgodnie z art. 259 ust. 3 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem jest niedopuszczalne po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego.
W myśl art. 150 Prawa restrukturyzacyjnego układ obejmuje:
1) wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej;
2) odsetki za okres od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego;
3) wierzytelności zależne od warunku, jeżeli warunek ziścił się w czasie wykonywania układu.
Za dzień otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego ustawa uznaje dzień wydania postanowienia o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego, postępowania układowego lub postępowania sanacyjnego (art. 189 ust. 1 p.r.). Zgodnie z art. 76 ust. 1 p.r., spis wierzytelności obejmuje wszelkie wierzytelności osobiste wobec dłużnika, o ile powstały one przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.
Przepis art. 151 ust. 1 i 2 wymienia wierzytelności, których układ nie obejmuje, są to przy tym wierzytelności, które co do zasady należą do jednej z kategorii, o których mowa w art. 150.
Postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem, wszczęte przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem otwarcia postępowania. Na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego sędzia-komisarz postanowieniem stwierdza zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Postanowienie doręcza się również organowi egzekucyjnemu.
Zawieszenie postępowań egzekucyjnych nie jest równoznaczne z uchyleniem dokonanych zajęć. Zgodnie z przepisem art. 259 ust. 2 p.r. Sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego może uchylić zajęcie dokonane przed dniem otwarcia przyspieszonego postępowania układowego w postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym dotyczącym wierzytelności objętej z mocy prawa układem, jeżeli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa. Postanowienie sędziego-komisarza w sprawie uchylenia zajęć w zawieszonych postępowaniach egzekucyjnych i zabezpieczających doręcza się dłużnikowi, nadzorcy sądowemu i wierzycielowi egzekwującemu. Na postanowienie zażalenie nie służy.
W uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu (uproszczonym postępowaniu restrukturyzacyjnym) nie występuje sędzia – komisarz jako organ tego postępowania. Otwarcie tego postępowania restrukturyzacyjnego także powoduje zawieszenie toczących się postępowań egzekucyjnych względem dłużnika z wierzytelności objętych z mocy prawa układem oraz, przy spełnieniu odpowiednich kryteriów, również z wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo. Uniemożliwia też wszczynanie nowych postępowań egzekucyjnych, wypowiadanie kluczowych w działalności umów najmu i dzierżawy oraz spełnianie świadczeń wynikających z wierzytelności objętych z mocy prawa układem.
Przepisy tarczy 4.0 nie przewidują jednak możliwości uchylenia dokonanych zajęć. Jest to istotna wada tej regulacji. Wszak zajęcie np. rachunków bankowych uniemożliwia prowadzenie przedsiębiorstwa – które musi swobodnie korzystać z rachunków znanych kontrahentom i środków na nich zgromadzonych celem regulowania zobowiązań powstałych po otwarciu postępowania.
Obalenie domniemania dla celów jurysdykcji międzynarodowej do wszczęcia postępowania upadłościowego.
Wyrok
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
z dnia 16 lipca 2020 r.
C-253/19
Artykuł 3 ust. 1 akapit pierwszy i czwarty rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2015/2013 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego należy interpretować w ten sposób, że ustanowione w nim domniemanie dla celów ustalenia jurysdykcji międzynarodowej do wszczęcia postępowania upadłościowego, zgodnie z którym głównym ośrodkiem podstawowej działalności osoby fizycznej niewykonującej niezależnej działalności gospodarczej ani zawodowej jest miejsce jej zwykłego pobytu, nie zostaje obalone przez sam fakt, że jedyna nieruchomość tej osoby jest położona poza państwem członkowskim miejsca jej zwykłego pobytu.
Małżeństwo zamieszkujące od 2016 r. w Norfolk w Wielkiej Brytanii, gdzie wykonywali pracę najemną, wystąpili do sądów portugalskich z wnioskiem o ogłoszenie ich upadłości. Sąd pierwszej instancji, do którego wpłynął wniosek, stwierdził brak swojej jurysdykcji międzynarodowej do orzekania w przedmiocie ich żądania, uznając, że zgodnie z art. 3 ust. 1 akapit czwarty rozporządzenia 2015/848 głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności jest miejsce ich zwykłego pobytu, czyli Wielka Brytania (Anglia) i że w związku z tym jurysdykcję do wszczęcia postępowania upadłościowego mają sądy angielskie.
Małżeństwo wniosło środek odwoławczy od tego orzeczenia, podnosząc, że opiera się on na nieprawidłowej wykładni zasad ustanowionych w rozporządzeniu 2015/848. W tym względzie wskazali oni, że głównym ośrodkiem ich podstawowej działalności nie jest miejsce ich zwykłego pobytu, a mianowicie Anglia, lecz Portugalia, ponieważ to w tym państwie leży jedyna nieruchomość będąca ich własnością, tam też dokonano transakcji i zawarto umowy, które doprowadziły do ich niewypłacalności. Co więcej podnieśli oni, że nie istnieje żaden związek między ich aktualnym miejscem zwykłego pobytu a okolicznościami faktycznymi skutkującymi ich niewypłacalnością, które wystąpiły w całości w Portugalii. Dłużnicy wnieśli zatem o uznanie jurysdykcji międzynarodowej sądów portugalskich.
Uproszczone postępowanie restrukturyzacyjne
Rządowy projekt „ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw” – czyli tzw. „tarcza 4.0” – wpłynął do Sejmu 22 maja 2020. 4 czerwca 2020 r. Sejm RP przyjął projekt. Ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.
Tarcza 4.0 wprowadza nowe szybkie postępowanie restrukturyzacyjne, bardzo korzystne dla firm w poważnych kłopotach. Obok czterech postępowań restrukturyzacyjnych pojawi się piąte, „uproszczone“, które ma się odbywać w ciągu czterech miesięcy.
Otwarcie uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego – postępowania o zatwierdzenie układu będzie zależne od decyzji przedsiębiorcy, a nie będzie wymagało orzeczenia sądu. Nowa procedura pozwoli na zawieszenie czynności egzekucyjnych i uzyskanie przez dłużnika nowego finansowania, które będzie chronione w przypadku braku powodzenia restrukturyzacji. O wszczęciu tego nowego rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego zdecyduje sam przedsiębiorca. Wystarczy, że zawrze umowę z doradcą restrukturyzacyjnym i obwieści o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Obwieszczenie o wszczęciu postępowania o zatwierdzenie układu będzie możliwe do 30 czerwca 2021 roku.
Przedsiębiorca do czasu zakończenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego będzie mógł kierować swoją firmą: może dokonywać czynności zwykłego zarządu firmą i jej majątkiem, ale na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana będzie zgoda nadzorcy układu, inaczej owa czynność będzie nieważna.
Z dniem dokonania obwieszczenia o otwarciu postępowania o zatwierdzenie układu do dnia umorzenia lub zakończenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem będą ulegały zawieszeniu z mocy prawa. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz wierzytelności, o której mowa w art. 17 projektu, jest niedopuszczalne. Innymi słowy nowa procedura restrukturyzacyjna pozwoli na zawieszenie czynności egzekucyjnych i uzyskanie przez dłużnika nowego finansowania, które będzie chronione w przypadku braku powodzenia restrukturyzacji.