6 września 2019 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku – Prawo upadłościowe (dalej: p.u.), która zmienia zasady i przesłanki ogłaszania upadłości przez konsumentów i osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

Dnia 6 września 2019 r. Prezydent RP Andrzej Duda podpisał:

1. Ustawę z dnia 30 sierpnia 2019 r.  o zmianie ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych oraz niektórych innych ustaw;

2. Ustawę z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw; 

3. Ustawę z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw;

4. Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2021 r.

O pracach legislacyjnych nad nowelizacją p.u. pisaliśmy już w postach opublikowanych w następujących dniach:

1. 28 lipca 2019 r. 
2. 9 czerwca 2019 r.
3. 3 kwietnia 2019 r. 
4. 20 marca 2019 r. 
5. 11 czerwca 2018 r. 

Ustawa oczekuje obecnie na publikację (ogłoszenie) w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Wejdzie ona w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem wskazanych w ustawie zmian, które wchodzą w życie odpowiednio po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z dniem 1 stycznia 2020 r. lub z dniem 1 grudnia 2020 r.

Po upływie 14 dni od ogłoszenia ustawy nowelizującej zacznie obowiązywać m.in. nowe brzmienie przepisu art. 315 p.u. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem:

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 25 lipca 2019 r.
III CZP 18/19

Wierzytelność podlega wpisowi na listę wierzytelności w zgłoszonej wysokości także wtedy, gdy wierzyciel kwestionując wzajemną wierzytelność upadłego zgłosił zarzut ewentualny, że chce skorzystać z prawa potrącenia ( art. 96 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze – t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.).

Powyższa uchwała zapadła w odpowiedzi na sformułowane przez warszawski sąd upadłościowy zagadnienie prawne:

1. Czy oświadczenie wierzyciela w trybie art. 96 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. z 2015 r. poz. 233) może mieć charakter warunkowy?
2. W przypadku pozytywnej odpowiedzi co do pkt 1. – czy dopuszczalne jest w postępowaniu wywołanym sprzeciwem w postępowaniu upadłościowym, ustalanie istnienia wzajemnej wierzytelności upadłego wobec wierzyciela i jej wysokości?​

Art. 96 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498)

Wierzyciel, który chce skorzystać z prawa potrącenia, składa o tym oświadczenie nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności.

Potrącenie jest jednostronną czynnością prawną i dokonuje się go poprzez oświadczenie złożone stronie przeciwnej. W wypadku ogłoszenia upadłości oświadczenie to musi być złożone w ustawowo określonym terminie, tj. nie później niż przy zgłoszeniu wierzytelności. Jeżeli potrącenia dokonuje wierzyciel, może oświadczenie złożyć bezpośrednio syndykowi, byle przed datą zgłoszenia wierzytelności, może też oświadczenie o potrąceniu zawrzeć w treści zgłoszenia wierzytelności, a zatem w piśmie składanym na ręce sędziego-komisarza.

Niezgłoszenie przez wierzyciela przy zgłoszeniu wierzytelności, oświadczenia o potrąceniu oznacza zrzeczenie się prawa potrącenia i w takim wypadku wierzyciel musi zaspokoić swój dług wobec masy upadłości.  Zaniechanie zgłoszenia wierzytelności z oświadczeniem o jej potrąceniu sprawia, że wierzyciel, po wytoczeniu przez syndyka powództwa o zapłatę, nie może się w procesie skutecznie bronić zarzutem potrącenia wierzytelności, której nie zgłosił formalnie sędziemu-komisarzowi.

Potrącenie ewentualne przy zgłoszeniu wierzytelności

Wierzyciel, dokonując zgłoszenia swojej wierzytelności, może dokonać ewentualnego potrącenia, z ostrożności prawnej, z wierzytelnością upadłego, której nie uznaje. W razie zaistnienia takiej sytuacji na liście wierzytelności umieścić wierzytelność w pełnej wysokości, nie pomniejszając jej o przedstawioną do potrącenia sporną (ewentualną) wierzytelność upadłego, dopóki nie zostanie ona ustalona we właściwym trybie. Wierzyciel, powinien wpierw złożyć syndykowi oświadczenie o potrąceniu, które nie wywoła skutku materialnoprawnego dopóki nie zostanie rozstrzygnięta zasadność wierzytelności wzajemnej upadłego. Następnie powołując się na złożenie ww. oświadczenia, wierzyciel winien zgłosić wraz ze zgłoszeniem wierzytelności zarzut ewentualny potrącenia, dochowując w ten sposób terminu z art. 96 p.u. Sędzia-komisarz ustanowiony w danym postępowaniu – rozstrzygając sprzeciw od listy wierzytelności – powinien uznać zgłoszoną wierzytelność w pełnej wysokości, jak gdyby do potrącenia nie doszło, przedstawiając jednak stanowisko co do zasadności zarzutu i wskazując jednocześnie w ramach uwag, że zarzut potrącenia został złożony na wypadek uznania wierzytelności upadłego za zasadną.

19 lipca 2019 r. Sejm na 84 posiedzeniu przyjął Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3480). Ustawa trafi teraz do Senatu. O rozwiązaniach zawartych w wyżej wspomnianym projekcie ustawy pisałem w poprzednich wpisach:

1. 9 czerwca 2019 r.
2. 3 kwietnia 2019 r. 
3. 20 marca 2019 r. 
4. 11 czerwca 2018 r. 

W nowelizacji zawarto szereg zmian. Postępowanie upadłościowe osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej co do zasady będzie toczyło się w uproszczonym trybie. Rola czynnika sądowego będzie nieznaczna. Gros czynności związanych z prowadzeniem postępowania będzie natomiast wykonywał syndyk. Innymi słowy kierowanie postępowaniem upadłościowym regulowanym przepisami tytułu V części pierwszej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe należeć będzie do syndyka. W postanowieniu o ogłoszeniu upadłości sąd będzie mógł postanowić, że postępowanie upadłościowe wobec osób, o których mowa w ust. 1, będzie prowadzone zgodnie z przepisami części pierwszej (czyli według zasad ogólnych), jeżeli będzie to uzasadnione znacznym rozmiarem majątku dłużnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania. O prowadzeniu postępowania upadłościowego w trybie “ogólnym” sąd mógł postanowić również po ogłoszeniu upadłości.

Zrezygnowano także z konieczności badania przez sąd – na etapie ogłaszania upadłości – zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Ewentualne niewłaściwe zachowania dłużnika będą badane dopiero na etapie ustalenia planu spłat, a zatem wtedy, gdy o zachowaniach dłużnika będą mogli wypowiedzieć się także wierzyciele. “Wówczas podejmowana będzie decyzja, czy możliwa jest odmowa oddłużenia, przy czym możliwość tę ograniczono do sytuacji celowego działania nakierowanego na trwonienie majątku, a więc prowadzącego do oczywistego pokrzywdzenia wierzycieli i wynikającego ze złej woli dłużnika.

Art. 491 ^14a   projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw

1. Sąd wydaje postanowienie o odmowie ustalenia planu spłaty wierzycieli lub umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowym umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli:

1) upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań,

2) w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie

upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań – chyba że ustalenie planu spłaty wierzycieli lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli lub warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.

Ustalenie innych istotnych uchybień w zachowaniach dłużnika nie będzie wyłączało oddłużenia, będzie natomiast powodować wydłużenie planu spłaty wierzycieli do 7 lat, w miejsce maksymalnie 3 lat spłaty dla rzetelnego dłużnika.

art. 491¹⁵  ust. 1

W postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd:

1) wymienia wierzycieli uczestniczących w planie spłaty;

2) dokonuje podziału funduszy masy upadłości pomiędzy wierzycieli uczestniczących w planie spłaty, jeżeli w postępowaniu zgromadzono fundusze masy upadłości;

3) ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa;

4) określa, w jakim zakresie i okresie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli.

1a. W przypadku ustalenia, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty wierzycieli nie może być ustalony na okres krótszy niż trzydzieści sześć miesięcy ani dłuższy niż osiemdziesiąt cztery miesiące.

1b. W przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 70% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż rok.

1c. W przypadku gdy w drodze wykonania planu spłaty wierzycieli dłużnik spłaci co najmniej 50% zobowiązań objętych planem spłaty wierzycieli, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej zostałyby uznane na liście wierzytelności, plan spłaty wierzycieli nie może zostać ustalony na okres dłuższy niż dwa lata.

1d. Do okresów spłaty, o których mowa w ust. 1 pkt 4 oraz ust. 1a– 1c, zalicza się okres od upływu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości do dnia ustalenia planu spłaty wierzycieli, chyba że dłużnik nie pokryłby w całości kosztów postępowania tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa. Do okresu spłaty nie zalicza się okresu warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

2. Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa oraz inne zobowiązania masy upadłości niezaspokojone w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, chyba że możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe nie pozwalają na ich zaspokojenie w pełnej wysokości. W przypadku braku zgłoszeń wierzytelności i braku wierzytelności, które w postępowaniu upadłościowym prowadzonym zgodnie z przepisami części pierwszej podlegałyby z urzędu umieszczeniu na liście wierzytelności, w planie spłaty wierzycieli uwzględnia się wyłącznie zobowiązania, o których mowa w zdaniu poprzednim, a w przypadku braku takich zobowiązań umarza się zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli.

3. Koszty postępowania tymczasowo pokryte przez Skarb Państwa nieuwzględnione w planie spłaty wierzycieli albo niezaspokojone w ramach wykonania planu spłaty wierzycieli ponosi Skarb Państwa.

4. Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego oraz wierzycieli co do treści planu spłaty wierzycieli. Ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu oraz ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności oraz stopień zaspokojenia wierzytelności w postępowaniu upadłościowym.

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 14 czerwca 2019 r.
III CZP 4/19

Sądowemu tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych można nadać klauzulę wykonalności na rzecz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa bez potrzeby wykazywania przejścia uprawnienia objętego tym tytułem dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 788 § 1 KPC w związku z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, Dz.U. poz. 624 ze zm.).

W dniu 31.5.2019 r. skierowano do I czytania Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3480). Zaproponowana propozycja legislacyjna ma dokonać istotnych zmian w zakresie Prawa upadłościowego (co omawialiśmy w poprzednich wpisach):

1. 3 kwietnia 2019 r. 
2. 20 marca 2019 r. 
3. 11 czerwca 2018 r. 

Jedną z planowanych zmian jest możliwość przeprowadzenia upadłości konsumenckiej w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości.

Najistotniejszą zmianą w obowiązującym obecnie modelu upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest wprowadzenie możliwości przeprowadzenia postępowania zmierzającego do oddłużenia takiej osoby w trzech trybach:

1) na podstawie przepisów ogólnych dotyczących, co do zasady, przedsiębiorców z możliwością wykorzystania także procedury przygotowanej likwidacji;

2) w drodze zawarcia, a następnie układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości;

3) w uproszczonej procedurze upadłości konsumenckiej.

Oddłużenie w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości:

Postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli regulować mają przepisy art. 491^3a i n. ustawy z 28.2.2003 r. – Prawa upadłościowego (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm., dalej jako: p.u.)

„Dział II

Postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli

Art. 491³a.

1. Niewypłacalny dłużnik może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

2. Sąd może skierować niewypłacalnego dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.
3. Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować dłużnika do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz na możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.
4. Wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli składa się na formularzu.
5. Wniosek, o którym mowa w ust. 4, powinien odpowiadać warunkom formalnym, o których mowa w art. 4912 ust. 4, oraz zawierać wstępne propozycje układowe.
6. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór formularza wniosku dłużnika o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, mając na uwadze zakres informacji, których umieszczenie we wniosku jest niezbędne.

Art. 491³b.

1. Dłużnik wraz z wnioskiem uiszcza zaliczkę na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, pod rygorem zwrotu wniosku.

2. W przypadku, o którym mowa w art. 491³a ust. 2, dłużnik uiszcza zaliczkę na wydatki, o której mowa w ust. 1, nadzorcy sądowemu w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania pod rygorem umorzenia postępowania i rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości.

Art. 491³c. Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli lub kierując dłużnika do tego postępowania, sąd wydaje postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, w którym:

1)     wymienia imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;

2)     wyznacza nadzorcę sądowego.

Art. 491³d.

1. Postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli obwieszcza się.

2. Postanowienie w przedmiocie otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli doręcza się dłużnikowi, a postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli doręcza się także nadzorcy sądowemu.

3. O otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli powiadamia się właściwą izbę administracji skarbowej oraz właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Art. 491³e.  Jednocześnie z otwarciem postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli sąd przyznaje nadzorcy sądowemu zaliczkę na pokrycie kosztów postępowania oraz zarządza jej niezwłoczną wypłatę z zaliczki wpłaconej przez dłużnika.

Art. 491³f. Nadzorca sądowy w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia
o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli sporządza:

1)     w porozumieniu z dłużnikiem, propozycje układowe;

2)     spis wierzytelności;

3)     spis wierzytelności spornych;

4)     zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Art. 491³g. 1.

Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 15 maja 2019 r.
SK 31/17

Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072, ze zm.), na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 maja 2019 r., skargi konstytucyjnej G.M. o zbadanie zgodności: 
art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2016 r. poz. 790) z art. 64 Konstytucji, 
orzeka: 
Art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2018 r. poz. 1916 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 730) jest zgodny z art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 
Ponadto postanawia: 
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072 oraz z 2019 r. poz. 125) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie. 
Orzeczenie zapadło jednogłośnie. 

art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1916, dalej: u.k.w.h.)

Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

Skutki przedawnienia wierzytelności hipotecznej polegają na tym, że właściciel przedmiotu hipoteki nie może skutecznie podnieść wobec wierzyciela hipotecznego zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Według dominującego ujęcia, wierzyciel hipoteczny może domagać się zapłaty tytułem zaspokojenia swej wierzytelności od dłużnika osobistego lub od właściciela przedmiotu hipoteki. Obowiązek tego właściciela odpowiadający uprawnieniu wierzyciela do zaspokojenia się z przedmiotu hipoteki polega na zapłacie, a nie na znoszeniu egzekucji kierowanej do tego podmiotu. Właściciel przedmiotu hipoteki jest narażony na skuteczne dochodzenie od niego zapłaty w celu zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, choćby wierzytelność ta uległa przedawnieniu. Ochronie właściciela przedmiotu hipoteki służy w takiej sytuacji to, że zaspokojenie z przedmiotu hipoteki nie obejmie roszczeń o świadczenia uboczne (np. odsetki), jeżeli właściciel podniesie co do nich zarzut przedawnienia. Artykuł 77 zd. 2 u.k.w.h. stanowi lex specialis w stosunku do art. 73 u.k.w.h. . Przyznaje właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia w zakresie roszczeń o świadczenia uboczne. W tym wypadku działa reguła ogólna wynikająca z art. 117 k.c., według której zarówno dłużnik osobisty, jak i właściciel obciążonej nieruchomości po upływie terminu przedawnienia mogą uchylić się od zapłaty przedawnionych odsetek i innych należności ubocznych. Opóźnienie w spłacie zobowiązania zabezpieczonego hipotecznie powoduje powstanie odrębnej odpowiedzialności i w rezultacie uprawnia wierzyciela do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie.

15 maja 2019 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej G. M. dotyczącej prowadzenia egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece jest zgodny z art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Trybunał, odnosząc się do zarzutów skargi, dotyczących naruszenia przez zaskarżony przepis zasady równości, stwierdził, że nie znajdują one uzasadnienia. Wskazał, że art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi wyjątek od zasady akcesoryjności hipoteki i w efekcie pozbawia skuteczności zarzut przedawnienia. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepis ten odnosi się w równym stopniu do wszystkich dłużników osobistych, którzy dokonali obciążenia przedmiotu swojej własności hipoteką, jak również osób trzecich – właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi (tzw. dłużników rzeczowych).

Zaskarżony przepis nie prowadzi zatem do zróżnicowania sytuacji  dłużników, ani nawet do wyróżnienia wśród nich odrębnych grup, do których miałyby zastosowanie odmienne regulacje. Nie skutkuje on również zróżnicowanym poziomem ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności wobec osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.

W następnej kolejności Trybunał zbadał zgodność art. 77 ustawy księgach wieczystych z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rozważył, czy możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela z przedmiotu hipoteki po upływie terminu przedawnienia roszczenia nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo własności dłużnika rzeczowego.

Ocena tak sformułowanego zarzutu wymagała uwzględnienia przez Trybunał wielu aspektów. Dochodzi tu bowiem do kolizji ochrony praw dwóch równorzędnych podmiotów, a więc wierzyciela i dłużnika, które musiały być zbadane w kontekście takiej formy zabezpieczenia, jaką stanowi hipoteka. Ochrona interesów obu stron stosunku zobowiązaniowego powinna być w tym wypadku należycie wyważona. Sprawa dotyczy szczególnej sytuacji, w której dłużnik rzeczowy żąda ochrony prawa własności w wypadku braku spłaty kredytu przez dłużnika osobistego. Dłużnik rzeczowy domaga się zatem ochrony swojej własności z uszczerbkiem dla praw majątkowych wierzyciela.

W związku z powyższym, Trybunał wziął pod uwagę, że zasadą jest wywiązywanie się z zaciągniętych zobowiązań. Obowiązkiem dłużnika jest spłata kredytu (pożyczki) nie zaś uchylanie się od wykonania umowy przez dążenie do przedawnienia roszczenia bądź przerzucenie odpowiedzialności na właścicieli nieruchomości niebędących dłużnikami osobistymi. Celem hipoteki jest natomiast stworzenie gwarancji efektywnej ochrony praw wierzyciela.

Nie oznacza to, że dłużnik pozbawiony jest jakichkolwiek gwarancji ochrony swoich praw. Jednak ochrona ta nie może wyłączać czy ograniczać uprawnień jakie płyną z instytucji zabezpieczenia dla wierzyciela. W związku z tym zakres ochrony praw dłużnika w wypadku hipoteki musi być podporządkowany realizacji tego pierwszego celu.

Ponadto Trybunał stwierdził, że nie w każdym wypadku niepodejmowanie czynności zmierzających do zaspokojenia się przez wierzyciela w odpowiednim terminie stanowi niejako nadużycie braku możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika.

Hipoteka jako zabezpieczenie wierzytelności odgrywa szczególną rolę w wypadku zobowiązań długoterminowych, opiewających na duże kwoty. Na uwzględnienie zasługuje, że dłużnik hipoteczny pozostaje nadal właścicielem nieruchomości. Może z niej korzystać, pobierać pożytki, może też nią rozporządzać. Brak możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia może w niektórych sytuacjach sprzyjać zapobieganiu egzekucji, a właściciel może uchronić się przed utratą przedmiotu zabezpieczenia.

Z zaskarżonego art. 77 ustawy o księgach wieczystych, wynikają gwarancje ochrony praw zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika hipotecznego. Upływ terminu przedawnienia prowadzi bowiem do istotnego ograniczenia  uprawnień wierzyciela. Traci on możliwość zaspokojenia świadczeń ubocznych z przedmiotu hipoteki, które stanowią istotny uszczerbek majątkowy. Zapobiega jednocześnie narastaniu świadczeń ubocznych w długim okresie czasu, które mogłyby być źródłem dodatkowych korzyści dla wierzycieli. Nie pozwala zatem by wierzyciel zwlekał z egzekucją w sposób, który będzie powodował narastanie tych świadczeń w sposób nieograniczony.

Z drugiej strony art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi gwarancję ochrony dłużnika, który po upływie terminu przedawnienia może skutecznie uchylić się od spełnienia świadczeń ubocznych.

W takiej sytuacji niepodjęcie czynności egzekucyjnych przed upływem terminu przedawnienia nie będzie związane z bezczynnością wierzyciela, lecz będzie konsekwencją jego decyzji opartej na kalkulacji ewentualnych korzyści i strat. Z jednej bowiem strony bardziej dogodną jest spłata długu niż prowadzenie egzekucji, która pochłania znaczne koszty. Z drugiej natomiast wierzyciel musi liczyć się z utratą możliwości dochodzenia świadczeń ubocznych.

W świetle powyższego, Trybunał uznał, że wyważenie interesów właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym i wierzyciela hipotecznego, jakie jest skutkiem art. 77 ustawy o księgach wieczystych, nie narusza zasady proporcjonalności.

Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Justyn Piskorski, sprawozdawcą był sędzia TK Leon Kieres.

źródło: www.trybunal.gov.pl

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 11 kwietnia 2019 r.
III CZP 108/18

W poprzednim wpisie wspomnieliśmy o pracach legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw. 

Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza wprowadzić szereg istotnych zmian do ustawy – prawo upadłościowe, zwłaszcza w kontekście dłużników. Mowa tu w szczególności o zmianach w odniesieniu do upadłości osób fizycznych, i to zarówno konsumentów jak i przedsiębiorców. Obecnie, projekt ustawy z dnia 18 maja 2018 r o zmianie ustawy prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw znajduje się na etapie opiniowania.

Poza projektowanymi zmianami, które wskazano w poprzednim wpisie, projekt zakłada liberalizację przesłanek warunkujących otwarcie postępowania upadłościowego, wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Dla tej kategorii podmiotów projekt przewiduje znaczne uproszczenie obowiązującej obecnie procedury upadłościowej, o ile z okoliczności danej sprawy nie będzie wynikała potrzeba przeprowadzenia postępowania upadłościowego w zwykłym trybie. W uproszczonym postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie będzie wyznaczany sędzia – komisarz, a wszelkie zastrzeżenia co do działania syndyka będą rozpatrywane w trybie skargi składanej do sądu upadłościowego. Aktywność syndyka będzie ograniczona do likwidacji majątku upadłego dłużnika i sporządzenia projektu planu spłaty wierzycieli. W uproszczonym postępowaniu nie będzie sporządzana lista wierzytelności oraz plan podziału. W postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej będzie możliwe zastosowanie procedury “przygotowanej likwidacji”.

Podobnie jak w przypadku osoby fizycznej – przedsiębiorcy również w wypadku konsumenta proponuje się wprowadzenie trzech alternatywnych sposób uzyskania oddłużenia:

1. poprzez ustalenie i wykonanie planu spłaty, przy czym proponuje się aby w sytuacjach gdy zostanie ustalone, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty nie mógł być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy i dłuższy od 84 miesięcy. Obecnie umorzenie zobowiązań w przypadku ustalenia planu spłaty następuje po  regularnym spłacaniu przez dłużnika swoich wierzycieli  przez maksymalny okres 36 miesięcy miesięcy, przy czym jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, może zmienić plan spłaty wierzycieli. Sąd może przedłużyć termin spłaty wierzytelności na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy.
2. umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli
3. warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, które znajdzie zastosowanie w przypadkach, gdy niezdolność dokonania jakichkolwiek spłat wierzycieli przez dłużnika, wynikająca z sytuacji osobistej upadłego, nie ma charakteru trwałego – np. gdy niezdolność do pracy zarobkowej dłużnika ma charakter czasowy.

Projekt przewiduje rezygnację z dotychczasowych przesłanek negatywnych otwarcia postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych, w postaci doprowadzenia do niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. 

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 491⁴ ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.).

Projekt przewiduje wyłączenie możliwości oddłużenia w przypadku ustalenia:

1. że upadły doprowadził do swojej upadłości w sposób celowy (tj. umyślnie) w szczególności poprzez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań (czyli, gdy pomimo posiadania majątku dłużnik nie płacił wymagalnych zobowiązań);
2. w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań;

– chyba, że za ustaleniem planu spłaty, umorzeniem zobowiązań bez ustalenia planu spłaty, warunkowym umorzeniem zobowiązań bez ustalenia planu spłaty przemawiają względy słuszności lub względy humanitarne. Wydaje się, że kwestie o których mowa powyżej powinny być badane na etapie rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłość. Proponowane rozwiązanie spowoduje zapewne lawinowy wzrost wpływu wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckich, które sądy praktycznie z automatu będą uwzględniać. Konieczność badania omawianych okoliczności uzasadniających brak możliwości skorzystania przez upadłego z dobrodziejstwa oddłużenia na późniejszym niż obecnie etapie postępowania upadłościowego może spowodować całkowity paraliż działalności sądów upadłościowych. Na marginesie jako celowe doprowadzenie do niewypłacalności niewątpliwie można postrzegać wpadnięcie przez dłużnika w tzw. “spiralę kredytową” tj. zaciąganie kolejnych zobowiązań aby pokryć już wymagalne zadłużenie.

Istotną zmianą jest także umożliwienie umorzenia zobowiązań dłużnika przez sąd bez uprzedniego ustalania planu spłaty wierzycieli, już po upływie terminu na zgłoszenie swoich wierzytelności przez wierzycieli. Będzie to możliwe w przypadku gdy nie dokonano żadnych zgłoszeń wierzytelności oraz gdy jednocześnie żadna wierzytelność nie została uznana przez sąd z urzędu. Chyba że w toku postępowania nie zostały zaspokojone koszty postępowania pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa lub inne zobowiązania masy upadłości.

11 czerwca 2018 r. pisaliśmy o tym, że rozpoczęły się pracę legislacyjne nad nowelizacją ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498, dalej: p.u.).

7 marca 2019 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego w zakładce “Rządowy Proces Legislacyjny” (www.legislacja.rcl.gov.pl) został zamieszczony zmieniony projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw.

Nowy projekt ustawy

Wśród projektowanych nowych rozwiązań wymienić należy:

1. wprowadzenie obowiązku stosowania Systemu Losowego Przydziału Spraw przy obsadzania funkcji sędziego – komisarza,
2. zmiana treści przepisu art. 125 ust. 3 p.u. Zgodnie z jego obecnie obowiązującym brzmieniem ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej na skutek ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, rozwodu lub separacji jeżeli postanowienie uprawomocniło się na krócej niż rok przed ogłoszeniem upadłości, jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.  Złożenie wniosku o orzeczenie rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia, dawniej niż 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, zapewnia skuteczność wprowadzenia rozdzielności, nawet gdy dochodzi do niego na mniej niż rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Proponowane jest wprowadzenie następującego brzmienia ust. 3: “Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną wobec masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli”.
3. Przyznanie syndykowi legitymacji do żądania zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego (art. 144 ust. 4 projektu)
4. Przyjęcie, że po ogłoszeniu upadłości w skład sądu upadłościowego może wchodzić sędzia – komisarz lub jego zastępca z wyjątkiem przypadków, gdy sąd upadłościowy orzeka w przedmiocie wynagrodzenia lub odwołania syndyka oraz wyłączenia z masy upadłości. Dziwi brak wskazania, że sędzia – komisarz/jego zastępca nie może wchodzić w skład sądu upadłościowego także wtedy, gdy ten rozpoznaje zażalenie na postanowienie sędziego – komisarza jego zastępców.
5. Rozwiązanie zgodnie z którym funkcje sędziego – komisarza może pełnić referendarz sądowy.
6. Adresatem zgłoszenia wierzytelności ma być syndyk, a nie jak jest obecnie sędzia – komisarz. Na zarządzenie syndyka o zwrocie zgłoszenia wierzytelności ma przysługiwać skarga do sędziego – komisarza.
7. Dopuszczenie wyłączenia z masy upadłości nieruchomości bądź jej ułamkowej części postanowieniem sędziego – komisarza jeśli nie można jej zbyć z zachowaniem przepisów ustawy, a dalsze pozostawanie nieruchomości w masie upadłości będzie niekorzystne dla wierzycieli z uwagi na obciążenie masy związanymi z tym kosztami (art. 315 ust. 1 projektu). Zastanawiające jest pozostawienie art. 315 ust. 2 p.u. w niezmienionym brzmieniu.
8. De facto zrównanie pozycji dłużników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą i konsumentów.
9. Wprowadzenie możliwości umorzenia zobowiązań upadłego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną bez ustalania planu spłaty,
10. Wprowadzenie instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty. Istota zmiany art. 369 ust. 2 p.u. przedstawia się następująco:
    Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli. Przepis art. 370f ust. 2 p.u. stosuje się. Na skutek wniosku wierzyciela sąd może uchylić postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustalić plan spłaty wierzycieli również po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. W okresie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową. W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd, na wniosek upadłego, może wyrazić zgodę na dokonanie albo zatwierdzić dokonanie czynności prawnej. W okresie probacyjnym, upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie ze swojej sytuacji majątkowej i osobistej za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez Prezesa GUS, jak również swoje możliwości zarobkowe, wydatki potrzebne na swoje utrzymanie i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym potrzeby mieszkaniowe. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego W okresie probacyjnym art. 370c ust. 1 stosuje się odpowiednio. Sąd uchyla postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli w okresie probacyjnym upadły:
    1) nie złożył w terminie sprawozdania;
    2) w sprawozdaniu wskazał nieprawdę, w szczególności zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe;
    3) dokonał czynności prawnej, bez uzyskania zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona;
    4) ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

    W razie uchylenia postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu. Jeżeli żaden z wierzycieli nie złoży wniosku zobowiązania upadłego ulegają umorzeniu z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Na wniosek upadłego sąd wydaje postanowienie stwierdzające umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty. W postanowieniu sąd wskazuje datę umorzenia. zobowiązań.

11. Zmiany dotyczące odrębnego postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, czyli tzw. upadłości konsumenckiej o czym szerzej napiszę w innym wpisie poświęconym projektowanym zmianom. 

Czy syndyk masy upadłości w przypadku zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której upadły posiada udziały, podjętej przed ogłoszeniem upadłości dłużnika jest związany terminem określonym w artykule 251 k.s.h.?​

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 20 lutego 2019 r.
III CZP 93/18

Syndyk, który wykonuje uprawnienia wynikające z uczestnictwa upadłego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 186 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej: p.u.) przy wytoczeniu powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników w tejże spółce jest związany terminami określonymi przez art. 251 k.s.h.

Upadły może posiadać w swym majątku szereg uprawnień związanych z jego udziałem w spółkach, spółdzielniach, fundacjach oraz innych jednostkach organizacyjnych. Uprawnienia upadłego w wymienionych wyżej podmiotach można podzielić na uprawnienia o charakterze czysto majątkowym oraz na tzw. uprawnienia organizacyjne.  Uprawnienia upadłego w spółkach czy spółdzielniach można także podzielić na uprawnienia udziałowe (np. prawo do zysku, prawo do udziału w obradach organów stanowiących, prawo głosu, prawo do informacji, do kontroli, do zaskarżania uchwał organów itp.), jak i uprawnienia przyznane osobiście upadłemu (np. prawo do powoływania i odwoływania członków organów zarządzających i kontrolnych itp.).

Po ogłoszeniu upadłości wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach wykonuje syndyk.

Art. 186 p.u.