BLOG

Dopuszczalność nadania klauzuli wykonalności na rzecz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa sądowemu tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 14 czerwca 2019 r.
III CZP 4/19

Sądowemu tytułowi egzekucyjnemu wydanemu na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych można nadać klauzulę wykonalności na rzecz Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa bez potrzeby wykazywania przejścia uprawnienia objętego tym tytułem dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym (art. 788 § 1 KPC w związku z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, Dz.U. poz. 624 ze zm.).

Art. 788 k.p.c.
§ 1. Jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym.
§ 2. Za przejście uprawnień lub obowiązków, o których mowa w paragrafie poprzedzającym, uważa się również zmiany w prawie rozporządzania mieniem wywołane ustanowieniem zarządcy masy majątkowej, kuratora spadku lub zarządu sukcesyjnego albo powołaniem wykonawcy testamentu, jak również wygaśnięciem funkcji zarządcy masy majątkowej, kuratora spadku, zarządcy sukcesyjnego lub wykonawcy testamentu.
Art. 46 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa
1. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa z dniem 1 września 2017 r. z mocy prawa wstępuje w ogół praw i obowiązków znoszonej Agencji Nieruchomości Rolnych, w szczególności:
1)mienie Agencji Nieruchomości Rolnych staje się mieniem Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa;
2)wierzytelności i zobowiązania Agencji Nieruchomości Rolnych stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa;
3)Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa staje się stroną umów i porozumień, których stroną jest Agencja Nieruchomości Rolnych;
4)na Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa przechodzą prawa i obowiązki wynikające z:
a)przepisów prawa, w tym wynikające z art. 5 ustawy zmienianej w art. 8,
b)decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych.
2. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa z dniem 1 września 2017 r. z mocy prawa wstępuje w ogół praw i obowiązków znoszonej Agencji Rynku Rolnego, z wyjątkiem praw i obowiązków, w które wstępuje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w szczególności:
1)mienie Agencji Rynku Rolnego staje się mieniem Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa;
2)wierzytelności i zobowiązania Agencji Rynku Rolnego stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa;
3)Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa staje się stroną umów i porozumień, których stroną jest Agencja Rynku Rolnego;
4)na Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa przechodzą prawa i obowiązki wynikające z:
a)przepisów prawa,
b)decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych.
3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z dniem 31 sierpnia 2017 r. z mocy prawa wstępuje w prawa i obowiązki Agencji Rynku Rolnego związane z wykonywaniem zadań, które z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stają się zadaniami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, w szczególności w tym zakresie:
1)mienie Agencji Rynku Rolnego staje się mieniem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
2)wierzytelności i zobowiązania Agencji Rynku Rolnego stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa;
3) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa staje się stroną umów i porozumień, których stroną jest Agencja Rynku Rolnego;
4) na Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przechodzą prawa i obowiązki wynikające z:
a) przepisów prawa,
b) decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych.
4. Minister właściwy do spraw rozwoju wsi i minister właściwy do spraw rynków rolnych określą, w drodze zarządzenia, wykaz praw i obowiązków, o których mowa w ust. 3, w które wstępuje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
5. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa z dniem 1 września 2017 r. przejmuje udziały i akcje w spółkach prawa handlowego posiadane przez Agencję Rynku Rolnego i Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
6. Postanowienia umowy lub statutu spółki prawa handlowego, zawierające regulacje dotyczące przyznania pierwszeństwa nabycia udziałów i akcji, a także ograniczenia lub wyłączenia w tym zakresie nie mają zastosowania do udziałów i akcji przejętych na podstawie ust. 5.
7. Przejście praw i obowiązków, o których mowa w ust. 1-3, oraz udziałów i akcji, o których mowa w ust. 5, następuje nieodpłatnie i jest wolne od podatków i opłat.
8. Bilanse zamknięcia Agencji Nieruchomości Rolnych i Agencji Rynku Rolnego sporządzone na dzień 31 sierpnia 2017 r. stają się bilansem otwarcia Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.
9. W celu wykonania przepisów niniejszej ustawy Prezes Rady Ministrów dokonuje, w drodze rozporządzenia, przeniesienia planowanych dochodów i wydatków budżetowych, w tym wynagrodzeń, między częściami, działami i rozdziałami budżetu państwa, z zachowaniem przeznaczenia środków publicznych wynikających z tej ustawy.
Przepis art. 788 k.p.c. dotyczy nieadekwatności treści tytułu egzekucyjnego ze względu na przejście praw lub obowiązków w nim stwierdzonych na inny podmiot (sukcesja uniwersalna lub singularna) po wydaniu tytułu lub w toku postępowania sądowego. Pozwala on na nadanie klauzuli wykonalności na rzecz podmiotu aktualnie uprawnionego lub zobowiązanego do realizacji praw lub obowiązków stwierdzonych w tytule egzekucyjnym. W tym znaczeniu art. 788 § 1 k.p.c. pełni funkcję identyfikującą oraz ochronną. Pozwala on na uniknięcie zjawiska „dublowania” uprawnienia lub zobowiązania do realizacji praw lub obowiązków stwierdzonych w tytule egzekucyjnym. W ramach postępowania klauzulowanego sąd weryfikuje, czy uprawnienie lub obowiązek stwierdzony w tytule egzekucyjnym przeszedł w wyniku sukcesji uniwersalnej lub singularnej na rzecz podmiotu domagającego się nadania na jego rzecz klauzuli wykonalności. Tym samym przez nadanie klauzuli wykonalności następuje identyfikacja podmiotu aktualnie uprawnionego lub zobowiązanego do realizacji tytułu egzekucyjnego.
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa jest państwową osobą prawną będącą agencją wykonawczą w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 2077 oraz z 2018 r. poz. 62). Z mocy prawa wstąpił on w ogół praw i obowiązków znoszonej Agencji Nieruchomości Rolnych. Utworzenie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa nie spowodowało zmiany stron w postępowaniach z udziałem Agencji Nieruchomości Rolnych. Wszelkie orzeczenia, które były wiążące dla Agencji Nieruchomości Rolnych obowiązują Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa bez konieczności uzyskania na nie klauzuli wykonalności na podstawie art. 788 k.p.c. W rezultacie orzeczenia wydane w postępowaniach z udziałem Agencji Nieruchomości Rolnych wiążą Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. 

Oddłużenie niewypłacalnego dłużnika w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości.

W dniu 31.5.2019 r. skierowano do I czytania Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 3480). Zaproponowana propozycja legislacyjna ma dokonać istotnych zmian w zakresie Prawa upadłościowego (co omawialiśmy w poprzednich wpisach):

  1. 3 kwietnia 2019 r. 
  2. 20 marca 2019 r. 
  3. 11 czerwca 2018 r. 

Jedną z planowanych zmian jest możliwość przeprowadzenia upadłości konsumenckiej w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości.

Najistotniejszą zmianą w obowiązującym obecnie modelu upadłości osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest wprowadzenie możliwości przeprowadzenia postępowania zmierzającego do oddłużenia takiej osoby w trzech trybach:

1) na podstawie przepisów ogólnych dotyczących, co do zasady, przedsiębiorców z możliwością wykorzystania także procedury przygotowanej likwidacji;

2) w drodze zawarcia, a następnie układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości;

3) w uproszczonej procedurze upadłości konsumenckiej.

Oddłużenie w drodze zawarcia układu na zgromadzeniu wierzycieli, bez ogłaszania upadłości:

Postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli regulować mają przepisy art. 4913a i n. ustawy z 28.2.2003 r. – Prawa upadłościowego (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498 ze zm., dalej jako: p.u.)

„Dział II

Postępowanie o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli

Art. 4913a.

1. Niewypłacalny dłużnik może wystąpić do sądu upadłościowego o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.

  1. Sąd może skierować niewypłacalnego dłużnika, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości, do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, chyba że dłużnik we wniosku o ogłoszenie upadłości złożył oświadczenie, że nie wyraża zgody na udział w postępowaniu o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli.
  2. Sąd uwzględnia wniosek dłużnika o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli albo może skierować dłużnika do tego postępowania, jeżeli możliwości zarobkowe dłużnika oraz jego sytuacja zawodowa wskazują na zdolność do pokrycia kosztów postępowania o zawarcie układu oraz na możliwość zawarcia i wykonania układu z wierzycielami.
  3. Wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli składa się na formularzu.
  4. Wniosek, o którym mowa w ust. 4, powinien odpowiadać warunkom formalnym, o których mowa w art. 4912 ust. 4, oraz zawierać wstępne propozycje układowe.
  5. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, wzór formularza wniosku dłużnika o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, mając na uwadze zakres informacji, których umieszczenie we wniosku jest niezbędne.

Art. 4913b.

1. Dłużnik wraz z wnioskiem uiszcza zaliczkę na wydatki postępowania w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, pod rygorem zwrotu wniosku.

2. W przypadku, o którym mowa w art. 4913a ust. 2, dłużnik uiszcza zaliczkę na wydatki, o której mowa w ust. 1, nadzorcy sądowemu w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania pod rygorem umorzenia postępowania i rozpoznania wniosku o ogłoszenie upadłości.

Art. 4913c. Uwzględniając wniosek o otwarcie postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli lub kierując dłużnika do tego postępowania, sąd wydaje postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli, w którym:

1)     wymienia imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika, a jeżeli dłużnik nie posiada numeru PESEL – dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację;

2)     wyznacza nadzorcę sądowego.

Art. 4913d.

1. Postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli obwieszcza się.

2. Postanowienie w przedmiocie otwarcia postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli doręcza się dłużnikowi, a postanowienie o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli doręcza się także nadzorcy sądowemu.

3. O otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli powiadamia się właściwą izbę administracji skarbowej oraz właściwy oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

Art. 4913e.  Jednocześnie z otwarciem postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli sąd przyznaje nadzorcy sądowemu zaliczkę na pokrycie kosztów postępowania oraz zarządza jej niezwłoczną wypłatę z zaliczki wpłaconej przez dłużnika.

Art. 4913f. Nadzorca sądowy w terminie 30 dni od doręczenia postanowienia
o otwarciu postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli sporządza:

1)     w porozumieniu z dłużnikiem, propozycje układowe;

2)     spis wierzytelności;

3)     spis wierzytelności spornych;

4)     zwołuje zgromadzenie wierzycieli w celu głosowania nad układem.

Art. 4913g. 1.

Strony: Strona 1, Strona 2

Prowadzenie egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym

Wyrok
Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 15 maja 2019 r.
SK 31/17

Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu w trybie art. 92 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072, ze zm.), na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 maja 2019 r., skargi konstytucyjnej G.M. o zbadanie zgodności: 
art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2016 r. poz. 790) z art. 64 Konstytucji, 
orzeka: 
Art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2018 r. poz. 1916 i 2354 oraz z 2019 r. poz. 730) jest zgodny z art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. 
Ponadto postanawia: 
na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz.U. poz. 2072 oraz z 2019 r. poz. 125) umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie. 
Orzeczenie zapadło jednogłośnie. 

art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity: Dz.U. z 2018 r. poz. 1916, dalej: u.k.w.h.)

Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne.

Skutki przedawnienia wierzytelności hipotecznej polegają na tym, że właściciel przedmiotu hipoteki nie może skutecznie podnieść wobec wierzyciela hipotecznego zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Według dominującego ujęcia, wierzyciel hipoteczny może domagać się zapłaty tytułem zaspokojenia swej wierzytelności od dłużnika osobistego lub od właściciela przedmiotu hipoteki. Obowiązek tego właściciela odpowiadający uprawnieniu wierzyciela do zaspokojenia się z przedmiotu hipoteki polega na zapłacie, a nie na znoszeniu egzekucji kierowanej do tego podmiotu. Właściciel przedmiotu hipoteki jest narażony na skuteczne dochodzenie od niego zapłaty w celu zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, choćby wierzytelność ta uległa przedawnieniu. Ochronie właściciela przedmiotu hipoteki służy w takiej sytuacji to, że zaspokojenie z przedmiotu hipoteki nie obejmie roszczeń o świadczenia uboczne (np. odsetki), jeżeli właściciel podniesie co do nich zarzut przedawnienia. Artykuł 77 zd. 2 u.k.w.h. stanowi lex specialis w stosunku do art. 73 u.k.w.h. . Przyznaje właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką możliwość podniesienia zarzutu przedawnienia w zakresie roszczeń o świadczenia uboczne. W tym wypadku działa reguła ogólna wynikająca z art. 117 k.c., według której zarówno dłużnik osobisty, jak i właściciel obciążonej nieruchomości po upływie terminu przedawnienia mogą uchylić się od zapłaty przedawnionych odsetek i innych należności ubocznych. Opóźnienie w spłacie zobowiązania zabezpieczonego hipotecznie powoduje powstanie odrębnej odpowiedzialności i w rezultacie uprawnia wierzyciela do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie.

15 maja 2019 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosił orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej G. M. dotyczącej prowadzenia egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece jest zgodny z art. 64 ust. 2 oraz z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

Trybunał, odnosząc się do zarzutów skargi, dotyczących naruszenia przez zaskarżony przepis zasady równości, stwierdził, że nie znajdują one uzasadnienia. Wskazał, że art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi wyjątek od zasady akcesoryjności hipoteki i w efekcie pozbawia skuteczności zarzut przedawnienia. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepis ten odnosi się w równym stopniu do wszystkich dłużników osobistych, którzy dokonali obciążenia przedmiotu swojej własności hipoteką, jak również osób trzecich – właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi (tzw. dłużników rzeczowych).

Zaskarżony przepis nie prowadzi zatem do zróżnicowania sytuacji  dłużników, ani nawet do wyróżnienia wśród nich odrębnych grup, do których miałyby zastosowanie odmienne regulacje. Nie skutkuje on również zróżnicowanym poziomem ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności wobec osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.

W następnej kolejności Trybunał zbadał zgodność art. 77 ustawy księgach wieczystych z art. 64 ust. 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rozważył, czy możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela z przedmiotu hipoteki po upływie terminu przedawnienia roszczenia nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo własności dłużnika rzeczowego.

Ocena tak sformułowanego zarzutu wymagała uwzględnienia przez Trybunał wielu aspektów. Dochodzi tu bowiem do kolizji ochrony praw dwóch równorzędnych podmiotów, a więc wierzyciela i dłużnika, które musiały być zbadane w kontekście takiej formy zabezpieczenia, jaką stanowi hipoteka. Ochrona interesów obu stron stosunku zobowiązaniowego powinna być w tym wypadku należycie wyważona. Sprawa dotyczy szczególnej sytuacji, w której dłużnik rzeczowy żąda ochrony prawa własności w wypadku braku spłaty kredytu przez dłużnika osobistego. Dłużnik rzeczowy domaga się zatem ochrony swojej własności z uszczerbkiem dla praw majątkowych wierzyciela.

W związku z powyższym, Trybunał wziął pod uwagę, że zasadą jest wywiązywanie się z zaciągniętych zobowiązań. Obowiązkiem dłużnika jest spłata kredytu (pożyczki) nie zaś uchylanie się od wykonania umowy przez dążenie do przedawnienia roszczenia bądź przerzucenie odpowiedzialności na właścicieli nieruchomości niebędących dłużnikami osobistymi. Celem hipoteki jest natomiast stworzenie gwarancji efektywnej ochrony praw wierzyciela.

Nie oznacza to, że dłużnik pozbawiony jest jakichkolwiek gwarancji ochrony swoich praw. Jednak ochrona ta nie może wyłączać czy ograniczać uprawnień jakie płyną z instytucji zabezpieczenia dla wierzyciela. W związku z tym zakres ochrony praw dłużnika w wypadku hipoteki musi być podporządkowany realizacji tego pierwszego celu.

Ponadto Trybunał stwierdził, że nie w każdym wypadku niepodejmowanie czynności zmierzających do zaspokojenia się przez wierzyciela w odpowiednim terminie stanowi niejako nadużycie braku możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia przez dłużnika.

Hipoteka jako zabezpieczenie wierzytelności odgrywa szczególną rolę w wypadku zobowiązań długoterminowych, opiewających na duże kwoty. Na uwzględnienie zasługuje, że dłużnik hipoteczny pozostaje nadal właścicielem nieruchomości. Może z niej korzystać, pobierać pożytki, może też nią rozporządzać. Brak możliwości skutecznego podniesienia zarzutu przedawnienia może w niektórych sytuacjach sprzyjać zapobieganiu egzekucji, a właściciel może uchronić się przed utratą przedmiotu zabezpieczenia.

Z zaskarżonego art. 77 ustawy o księgach wieczystych, wynikają gwarancje ochrony praw zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika hipotecznego. Upływ terminu przedawnienia prowadzi bowiem do istotnego ograniczenia  uprawnień wierzyciela. Traci on możliwość zaspokojenia świadczeń ubocznych z przedmiotu hipoteki, które stanowią istotny uszczerbek majątkowy. Zapobiega jednocześnie narastaniu świadczeń ubocznych w długim okresie czasu, które mogłyby być źródłem dodatkowych korzyści dla wierzycieli. Nie pozwala zatem by wierzyciel zwlekał z egzekucją w sposób, który będzie powodował narastanie tych świadczeń w sposób nieograniczony.

Z drugiej strony art. 77 ustawy o księgach wieczystych stanowi gwarancję ochrony dłużnika, który po upływie terminu przedawnienia może skutecznie uchylić się od spełnienia świadczeń ubocznych.

W takiej sytuacji niepodjęcie czynności egzekucyjnych przed upływem terminu przedawnienia nie będzie związane z bezczynnością wierzyciela, lecz będzie konsekwencją jego decyzji opartej na kalkulacji ewentualnych korzyści i strat. Z jednej bowiem strony bardziej dogodną jest spłata długu niż prowadzenie egzekucji, która pochłania znaczne koszty. Z drugiej natomiast wierzyciel musi liczyć się z utratą możliwości dochodzenia świadczeń ubocznych.

W świetle powyższego, Trybunał uznał, że wyważenie interesów właściciela nieruchomości niebędącego dłużnikiem osobistym i wierzyciela hipotecznego, jakie jest skutkiem art. 77 ustawy o księgach wieczystych, nie narusza zasady proporcjonalności.

Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Justyn Piskorski, sprawozdawcą był sędzia TK Leon Kieres.

źródło: www.trybunal.gov.pl

Dopuszczalność zażalenia na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika wydane w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym po złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadłości

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 11 kwietnia 2019 r.
III CZP 108/18

Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika wydane w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym po złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadłości przysługuje zażalenie (art. 741 k.p.c. w związku z art. 37 zdanie pierwsze i z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, t.j. Dz U. z 2019 r. poz. 498, dalej: p.u.).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku dłużnika “F.” sp. z o.o. w Ł. o ogłoszenie upadłości, z udziałem tymczasowego nadzorcy sądowego M. W. po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 11 kwietnia 2019 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 26 października 2018 r., sygn. akt XIII Gz (…), “Czy w postępowaniu wszczętym w przedmiocie ogłoszenia upadłości po dniu 1 stycznia 2016 roku dopuszczalne jest zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu majątku dłużnika poprzez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego?” podjął uchwałę: Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia majątku dłużnika wydane w postępowaniu zabezpieczającym prowadzonym po złożeniu wniosku o ogłoszenie jego upadłości przysługuje zażalenie (art. 741 k.p.c. w związku z art. 37 zdanie pierwsze i z art. 33 ust. 1 p.u.

Art. 36 p.u. Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd na wniosek albo z urzędu może dokonać zabezpieczenia majątku dłużnika. W przedmiocie zabezpieczenia sąd orzeka niezwłocznie.

Postępowanie zabezpieczające w postępowaniu o ogłoszenie upadłości ma na celu czasowe zabezpieczenie majątku dłużnika na potrzeby ewentualnego późniejszego postępowania upadłościowego. Powinno być tak ukształtowane decyzjami sądu, aby nie zaszkodzić w prowadzeniu działalności gospodarczej dłużnikowi, w stosunku do którego wniosek jest nieuzasadniony, a z drugiej strony – tak, aby uniemożliwić nieuczciwemu dłużnikowi dalsze wyzbywanie się majątku ze szkodą dla wierzycieli. Ze względu na zamiar znacznego skrócenia postępowania o ogłoszenie upadłości, ustawodawca zrezygnował z obligatoryjnego zabezpieczenia w sprawach wszczynanych na wniosek dłużnika. W każdym zatem wypadku sąd ocenia potrzebę zabezpieczenia, czy to z urzędu czy na wniosek i decyduje, czy jest ono konieczne.

Strony: Strona 1, Strona 2

Upadłość konsumencka po nowemu

W poprzednim wpisie wspomnieliśmy o pracach legislacyjnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i niektórych innych ustaw. 

Ministerstwo Sprawiedliwości zamierza wprowadzić szereg istotnych zmian do ustawy – prawo upadłościowe, zwłaszcza w kontekście dłużników. Mowa tu w szczególności o zmianach w odniesieniu do upadłości osób fizycznych, i to zarówno konsumentów jak i przedsiębiorców. Obecnie, projekt ustawy z dnia 18 maja 2018 r o zmianie ustawy prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw znajduje się na etapie opiniowania.

Poza projektowanymi zmianami, które wskazano w poprzednim wpisie, projekt zakłada liberalizację przesłanek warunkujących otwarcie postępowania upadłościowego, wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Dla tej kategorii podmiotów projekt przewiduje znaczne uproszczenie obowiązującej obecnie procedury upadłościowej, o ile z okoliczności danej sprawy nie będzie wynikała potrzeba przeprowadzenia postępowania upadłościowego w zwykłym trybie. W uproszczonym postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie będzie wyznaczany sędzia – komisarz, a wszelkie zastrzeżenia co do działania syndyka będą rozpatrywane w trybie skargi składanej do sądu upadłościowego. Aktywność syndyka będzie ograniczona do likwidacji majątku upadłego dłużnika i sporządzenia projektu planu spłaty wierzycieli. W uproszczonym postępowaniu nie będzie sporządzana lista wierzytelności oraz plan podziału. W postępowaniu upadłościowym wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej będzie możliwe zastosowanie procedury “przygotowanej likwidacji”.

Podobnie jak w przypadku osoby fizycznej – przedsiębiorcy również w wypadku konsumenta proponuje się wprowadzenie trzech alternatywnych sposób uzyskania oddłużenia:

  1. poprzez ustalenie i wykonanie planu spłaty, przy czym proponuje się aby w sytuacjach gdy zostanie ustalone, że upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, plan spłaty nie mógł być ustalony na okres krótszy niż 36 miesięcy i dłuższy od 84 miesięcy. Obecnie umorzenie zobowiązań w przypadku ustalenia planu spłaty następuje po  regularnym spłacaniu przez dłużnika swoich wierzycieli  przez maksymalny okres 36 miesięcy miesięcy, przy czym jeżeli upadły nie może wywiązać się z obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli, sąd na jego wniosek, po wysłuchaniu wierzycieli, może zmienić plan spłaty wierzycieli. Sąd może przedłużyć termin spłaty wierzytelności na dalszy okres nieprzekraczający osiemnastu miesięcy.
  2. umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli
  3. warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, które znajdzie zastosowanie w przypadkach, gdy niezdolność dokonania jakichkolwiek spłat wierzycieli przez dłużnika, wynikająca z sytuacji osobistej upadłego, nie ma charakteru trwałego – np. gdy niezdolność do pracy zarobkowej dłużnika ma charakter czasowy.

Projekt przewiduje rezygnację z dotychczasowych przesłanek negatywnych otwarcia postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych, w postaci doprowadzenia do niewypłacalności lub istotnego zwiększenia jej stopnia umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. 

Zgodnie z obecnym brzmieniem art. 4914 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (dalej: p.u.).

1. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.
2. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120,
3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli
– chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
3. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
4. Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi.
5. Do wniosku o ogłoszenie upadłości złożonego przez wierzyciela ust. 2-4 nie stosuje się.
Projekt przewiduje uchylenie art. 4914 p.u. Oznacza to, że upadłość konsumencką będą mogli także ogłosić osoby, które nie zadośćuczyniły obowiązkowi określonemu w art. 21 p.u. (np. członkowie zarządu spółek prawa handlowego, likwidatorzy).
1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.
2a. W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na zarządcy sukcesyjnym. Jeżeli podstawa do ogłoszenia upadłości wystąpiła przed ustanowieniem zarządu sukcesyjnego, termin do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości biegnie od dnia, w którym został ustanowiony zarząd sukcesyjny. Zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez zarządcę sukcesyjnego nie wymaga zgody osób, na rzecz których działa zarządca sukcesyjny.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1-2a, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1 lub 2a, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 lub 2a otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.
3a. W przypadku dochodzenia odszkodowania przez wierzyciela niewypłacalnego dłużnika domniemywa się, że szkoda, o której mowa w ust. 3, obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności tego wierzyciela wobec dłużnika.
4. (uchylony)
5. Osoby, o których mowa w ust. 1-2a, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.
Proponowana zmiana może uczynić iluzoryczną odpowiedzialność majątkową przewidzianą w przepisach art. 299 k.s.h. oraz  art. 116-116b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa.

Projekt przewiduje wyłączenie możliwości oddłużenia w przypadku ustalenia:

  1. że upadły doprowadził do swojej upadłości w sposób celowy (tj. umyślnie) w szczególności poprzez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań (czyli, gdy pomimo posiadania majątku dłużnik nie płacił wymagalnych zobowiązań);
  2. w okresie 10 lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań;

– chyba, że za ustaleniem planu spłaty, umorzeniem zobowiązań bez ustalenia planu spłaty, warunkowym umorzeniem zobowiązań bez ustalenia planu spłaty przemawiają względy słuszności lub względy humanitarne. Wydaje się, że kwestie o których mowa powyżej powinny być badane na etapie rozpatrywania wniosku o ogłoszenie upadłość. Proponowane rozwiązanie spowoduje zapewne lawinowy wzrost wpływu wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckich, które sądy praktycznie z automatu będą uwzględniać. Konieczność badania omawianych okoliczności uzasadniających brak możliwości skorzystania przez upadłego z dobrodziejstwa oddłużenia na późniejszym niż obecnie etapie postępowania upadłościowego może spowodować całkowity paraliż działalności sądów upadłościowych. Na marginesie jako celowe doprowadzenie do niewypłacalności niewątpliwie można postrzegać wpadnięcie przez dłużnika w tzw. “spiralę kredytową” tj. zaciąganie kolejnych zobowiązań aby pokryć już wymagalne zadłużenie.

Istotną zmianą jest także umożliwienie umorzenia zobowiązań dłużnika przez sąd bez uprzedniego ustalania planu spłaty wierzycieli, już po upływie terminu na zgłoszenie swoich wierzytelności przez wierzycieli. Będzie to możliwe w przypadku gdy nie dokonano żadnych zgłoszeń wierzytelności oraz gdy jednocześnie żadna wierzytelność nie została uznana przez sąd z urzędu. Chyba że w toku postępowania nie zostały zaspokojone koszty postępowania pokryte tymczasowo przez Skarb Państwa lub inne zobowiązania masy upadłości.

 

Nowy projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe

11 czerwca 2018 r. pisaliśmy o tym, że rozpoczęły się pracę legislacyjne nad nowelizacją ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (tekst jednolity: Dz.U. z 2019 r. poz. 498, dalej: p.u.).

7 marca 2019 roku na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacyjnego w zakładce “Rządowy Proces Legislacyjny” (www.legislacja.rcl.gov.pl) został zamieszczony zmieniony projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw.

Nowy projekt ustawy

Wśród projektowanych nowych rozwiązań wymienić należy:

  1. wprowadzenie obowiązku stosowania Systemu Losowego Przydziału Spraw przy obsadzania funkcji sędziego – komisarza,
  2. zmiana treści przepisu art. 125 ust. 3 p.u. Zgodnie z jego obecnie obowiązującym brzmieniem ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej na skutek ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, rozwodu lub separacji jeżeli postanowienie uprawomocniło się na krócej niż rok przed ogłoszeniem upadłości, jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości.  Złożenie wniosku o orzeczenie rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia, dawniej niż 2 lata przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, zapewnia skuteczność wprowadzenia rozdzielności, nawet gdy dochodzi do niego na mniej niż rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Proponowane jest wprowadzenie następującego brzmienia ust. 3: “Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, gdy rozdzielność majątkowa powstała z mocy prawa w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w wyniku rozwodu, separacji albo ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, chyba że pozew lub wniosek w sprawie został złożony co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak rozwiedziony małżonek upadłego albo małżonek upadłego, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania rozdzielności majątkowej za skuteczną wobec masy upadłości, jeżeli w chwili powstania rozdzielności majątkowej nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości, a powstanie rozdzielności majątkowej nie doprowadziło do pokrzywdzenia wierzycieli”.
  3. Przyznanie syndykowi legitymacji do żądania zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego (art. 144 ust. 4 projektu)
  4. Przyjęcie, że po ogłoszeniu upadłości w skład sądu upadłościowego może wchodzić sędzia – komisarz lub jego zastępca z wyjątkiem przypadków, gdy sąd upadłościowy orzeka w przedmiocie wynagrodzenia lub odwołania syndyka oraz wyłączenia z masy upadłości. Dziwi brak wskazania, że sędzia – komisarz/jego zastępca nie może wchodzić w skład sądu upadłościowego także wtedy, gdy ten rozpoznaje zażalenie na postanowienie sędziego – komisarza jego zastępców.
  5. Rozwiązanie zgodnie z którym funkcje sędziego – komisarza może pełnić referendarz sądowy.
  6. Adresatem zgłoszenia wierzytelności ma być syndyk, a nie jak jest obecnie sędzia – komisarz. Na zarządzenie syndyka o zwrocie zgłoszenia wierzytelności ma przysługiwać skarga do sędziego – komisarza.
  7. Dopuszczenie wyłączenia z masy upadłości nieruchomości bądź jej ułamkowej części postanowieniem sędziego – komisarza jeśli nie można jej zbyć z zachowaniem przepisów ustawy, a dalsze pozostawanie nieruchomości w masie upadłości będzie niekorzystne dla wierzycieli z uwagi na obciążenie masy związanymi z tym kosztami (art. 315 ust. 1 projektu). Zastanawiające jest pozostawienie art. 315 ust. 2 p.u. w niezmienionym brzmieniu.
  8. De facto zrównanie pozycji dłużników prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą i konsumentów.
  9. Wprowadzenie możliwości umorzenia zobowiązań upadłego przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną bez ustalania planu spłaty,
  10. Wprowadzenie instytucji warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalania planu spłaty. Istota zmiany art. 369 ust. 2 p.u. przedstawia się następująco:
    Jeżeli niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli wynikająca z osobistej sytuacji upadłego nie ma charakteru trwałego, sąd umarza zobowiązania bez ustalenia planu spłaty wierzycieli pod warunkiem, że w terminie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli żaden z wierzycieli nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, na skutek którego sąd uchyli postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustali plan spłaty wierzycieli. Przepis art. 370f ust. 2 p.u. stosuje się. Na skutek wniosku wierzyciela sąd może uchylić postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli i ustalić plan spłaty wierzycieli również po upływie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. W okresie 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, upadły nie może dokonywać czynności prawnych, dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową. W szczególnie uzasadnionych przypadkach sąd, na wniosek upadłego, może wyrazić zgodę na dokonanie albo zatwierdzić dokonanie czynności prawnej. W okresie probacyjnym, upadły jest obowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie ze swojej sytuacji majątkowej i osobistej za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez Prezesa GUS, jak również swoje możliwości zarobkowe, wydatki potrzebne na swoje utrzymanie i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym potrzeby mieszkaniowe. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego W okresie probacyjnym art. 370c ust. 1 stosuje się odpowiednio. Sąd uchyla postanowienie o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli w okresie probacyjnym upadły:
    1) nie złożył w terminie sprawozdania;
    2) w sprawozdaniu wskazał nieprawdę, w szczególności zataił osiągnięte przychody lub nabyte składniki majątkowe;
    3) dokonał czynności prawnej, bez uzyskania zgody sądu albo czynność ta nie została przez sąd zatwierdzona;
    4) ukrywał majątek lub czynność prawna upadłego została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.

    W razie uchylenia postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli zobowiązania upadłego nie podlegają umorzeniu. Jeżeli żaden z wierzycieli nie złoży wniosku zobowiązania upadłego ulegają umorzeniu z upływem 5 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia o warunkowym umorzeniu zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Na wniosek upadłego sąd wydaje postanowienie stwierdzające umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty. W postanowieniu sąd wskazuje datę umorzenia. zobowiązań.

  11. Zmiany dotyczące odrębnego postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, czyli tzw. upadłości konsumenckiej o czym szerzej napiszę w innym wpisie poświęconym projektowanym zmianom. 

Termin wytoczenia przez syndyka powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników

Czy syndyk masy upadłości w przypadku zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której upadły posiada udziały, podjętej przed ogłoszeniem upadłości dłużnika jest związany terminem określonym w artykule 251 k.s.h.?​

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 20 lutego 2019 r.
III CZP 93/18

Syndyk, który wykonuje uprawnienia wynikające z uczestnictwa upadłego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 186 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. prawo upadłościowe, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej: p.u.) przy wytoczeniu powództwa o uchylenie uchwały zgromadzenia wspólników w tejże spółce jest związany terminami określonymi przez art. 251 k.s.h.

Upadły może posiadać w swym majątku szereg uprawnień związanych z jego udziałem w spółkach, spółdzielniach, fundacjach oraz innych jednostkach organizacyjnych. Uprawnienia upadłego w wymienionych wyżej podmiotach można podzielić na uprawnienia o charakterze czysto majątkowym oraz na tzw. uprawnienia organizacyjne.  Uprawnienia upadłego w spółkach czy spółdzielniach można także podzielić na uprawnienia udziałowe (np. prawo do zysku, prawo do udziału w obradach organów stanowiących, prawo głosu, prawo do informacji, do kontroli, do zaskarżania uchwał organów itp.), jak i uprawnienia przyznane osobiście upadłemu (np. prawo do powoływania i odwoływania członków organów zarządzających i kontrolnych itp.).

Po ogłoszeniu upadłości wszelkie uprawnienia upadłego związane z uczestnictwem w spółkach lub spółdzielniach wykonuje syndyk.

Art. 186 p.u.

Strony: Strona 1, Strona 2

Restrukturyzacja gospodarstw rolnych

8 lutego 2019 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne (Dz. U. z 2019 r. poz. 33, dalej: u.r.z.g.r.).

Art. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne.

1. Ustawa określa zasady i warunki restrukturyzacji zadłużenia podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne, zwanej dalej „restrukturyzacją”.
2. Restrukturyzacją można objąć długi o charakterze pieniężnym powstałe w związku z prowadzeniem działalności rolniczej przez podmiot prowadzący gospodarstwo rolne, który:
1) jest osobą fizyczną, osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną,
2) ma miejsce zamieszkania albo siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
3) jest właścicielem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1892 oraz z 2018 r. poz. 1588, 1669 i 2244),
4) jest małym, średnim lub dużym przedsiębiorstwem w rozumieniu załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającego niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L 193 z 01.07.2014, str. 1, z późn. zm.1)), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 702/2014”,
5) co najmniej od 3 lat prowadzi działalność rolniczą w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym, zwaną dalej „działalnością rolniczą”, w gospodarstwie wymienionym w pkt 3, licząc od dnia powstania wobec tego podmiotu obowiązku podatkowego w zakresie podatku rolnego w odniesieniu do gruntów wchodzących w skład tego gospodarstwa,
6) jest niewypłacalny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 i 2491 oraz z 2018 r. poz. 398, 685, 1544 i 1629) albo jest zagrożony niewypłacalnością w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2017 r. poz. 1508 oraz z 2018 r. poz. 149, 398, 1544 i 1629)
– zwany dalej „podmiotem prowadzącym gospodarstwo rolne”.
Art. 2 u.r.g.r.
Ustawy nie stosuje się do podmiotu prowadzącego gospodarstwo rolne:
1) znajdującego się w likwidacji lub w upadłości;
2) wobec którego toczy się postępowanie restrukturyzacyjne na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne.
Alternatywą w stosunku do upadłości i restrukturyzacji są unormowania ustawy o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne.

Nowa ustawa wprowadza cztery sposoby skorzystania z możliwości restrukturyzacji przez określone w art. 1 ust. 2 u.r.g.r. podmioty.

W pierwszej kolejności jest to udzielenie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dopłat do oprocentowania bankowych kredytów restrukturyzacyjnych w celu restrukturyzacji zadłużenia prowadzących gospodarstwa rolne podmiotów, które znajdują się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Po drugie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa może udzielić uprawnionym do tego podmiotom pożyczek na spłatę zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej. Trzecim sposobem wsparcia rolników zaproponowanym w nowej ustawie jest udzielenie przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (dalej jako: KOWR) gwarancji spłaty bankowych kredytów restrukturyzacyjnych. KOWR będzie mógł ponadto przejąć zadłużenie podmiotów prowadzących gospodarstwo rolne.

Strony: Strona 1, Strona 2

Odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstałe po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości

Czy odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, o której mowa w art. 299 § 1 k.s.h. rozciąga się na zobowiązania spółki powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności z tytułu kosztów procesu zasądzonych w sprawie przeciwko syndykowi, w sytuacji umorzenia postępowania upadłościowego z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów tego postępowania (art. 361 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze)?​

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 30 stycznia 2019 r.
III CZP 78/18

Członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na podstawie art. 299 § 1 k.s.h., powstałe po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, w tym również za koszty sądowe zasądzone w sprawie prowadzonej przeciwko syndykowi, jeżeli pozostają w związku ze stosunkiem prawnym istniejącym w chwili złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Art. 299 Kodeksu spółek handlowych

§ 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
§ 2. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
§ 3. Przepisy § 1 i § 2 nie naruszają przepisów ustanawiających dalej idącą odpowiedzialność członków zarządu.
§ 4. Osoby, o których mowa w § 1, nie ponoszą odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w czasie, gdy prowadzona jest egzekucja przez zarząd przymusowy albo przez sprzedaż przedsiębiorstwa, na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, jeżeli obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstał w czasie prowadzenia egzekucji.

Artykuł 299 § 1 k.s.h. ustanawia odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki z o.o., których nie można zaspokoić z majątku spółki. Odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. obejmuje także koszty procesu prowadzonego przeciwko spółce, jak również koszty postępowania egzekucyjnego. Zakresem odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h. objęte są zarówno zobowiązania powstałe przed, jak i po zaistnieniu podstaw do ogłoszenia upadłości spółki. W odniesieniu do zobowiązań spółki powstałych po zgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, poprzedzające powstanie zobowiązania zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest zgłoszeniem dokonanym we właściwym czasie w tym znaczeniu, iż także w takiej sytuacji uzasadnione jest stwierdzenie braku związku przyczynowego pomiędzy sprawowaniem funkcji przez członka zarządu spółki a szkodą jej wierzyciela.

Kolejność zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym

​Czy niezaspokojone należności wierzyciela z tytułu kosztów egzekucyjnych powstałe w uprzednio prowadzonych bezskutecznych postępowaniach egzekucyjnych, egzekwowane w ponownie wszczętym postępowaniu egzekucyjnym zarówno z należnością główną lub też samodzielnie, zachowują w tym postępowaniu walor kosztów egzekucyjnych w rozumieniu art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c. i korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego tym przepisem?

Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 18 stycznia 2019 r.
III CZP 54/18

Koszty egzekucyjne należne wierzycielowi od dłużnika ustalone lecz niezaspokojone w prowadzonych wcześniej postępowaniach egzekucyjnych, nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego w art. 1025 § 1 pkt 1 KPC w postępowaniu egzekucyjnym, w którym sporządzany jest plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji.

Art. 1025 § 1 pkt 1 k.p.c.

Z kwoty uzyskanej z egzekucji zaspokaja się w następującej kolejności:
1) koszty egzekucyjne z wyjątkiem kosztów zastępstwa prawnego przyznanych przez komornika w postępowaniu egzekucyjnym;
2)należności alimentacyjne;
3)należności za pracę za okres 3 miesięcy do wysokości najniższego wynagrodzenia za pracę określonego w odrębnych przepisach oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i koszty zwykłego pogrzebu dłużnika;
4)należności zabezpieczone hipoteką morską lub przywilejem na statku morskim;
5)należności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym albo korzystające z ustawowego pierwszeństwa oraz prawa, które ciążyły na nieruchomości przed dokonaniem w księdze wieczystej wpisu o wszczęciu egzekucji lub przed złożeniem do zbioru dokumentów wniosku o dokonanie takiego wpisu;
6)należności za pracę niezaspokojone w kolejności trzeciej;
7)należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, o ile nie zostały zaspokojone w kolejności piątej;
8)(uchylony)
9)należności wierzycieli, którzy prowadzili egzekucję;
10)inne należności.
Przez koszty egzekucyjne należy rozumieć wszelkie koszty związane z egzekucją, w tym również koszty postępowania o podział sumy uzyskanej z egzekucji. Koszty egzekucyjne należne wierzycielowi od dłużnika ustalone lecz niezaspokojone w prowadzonych wcześniej postępowaniach egzekucyjnych, nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego w art. 1025 § 1 pkt 1 KPC w postępowaniu egzekucyjnym, w którym sporządzany jest plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji. Koszty egzekucyjne należne wierzycielowi od dłużnika ustalone lecz niezaspokojone w prowadzonych wcześniej postępowaniach egzekucyjnych podlegają zaspokojeniu w tej samej kategorii co należność główna