Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2016 r., Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne o treści:
“Czy stanowiący tytuł egzekucyjny akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c., może nie zawierać imiennego oznaczenia wierzyciela?”
W sprawie w której powstało ww. zagadnienie prawne wnioskodawca domagał się nadania klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, zawierającemu oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. w zakresie zapłaty do kwoty 53.680 zł. Postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2016 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym oddalił wniosek o nadanie klauzuli wykonalności, wskazując, że akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. powinien zwierać indywidualne oznaczenie wierzyciela upoważnionego do prowadzenia egzekucji. Tymczasem, w przedłożonym akcie notarialnym, wierzyciel jest określony w sposób opisowy, przez odniesienie do uprawnień wynikających z posiadania obligacji, jako każdoczesny obligatariusz uprawniony z tytułu obligacji. Rozpoznając skargę na orzeczenie Referendarza Sądowego, Sąd Rejonowy powziął wątpliwości, które wyraził w przedstawionym do rozstrzygnięcia pytaniu prawnym. W uzasadnieniu wyjaśnił, że literalna wykładnia art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. nie wskazuje na konieczność określenia wierzyciela pod względem jego tożsamości, co może uprawniać do wniosku, że brak jest przeszkód do tego, by dłużnik mógł poddać się egzekucji w akcie notarialnym na rzecz wierzyciela, który został oznaczony jedynie w sposób opisowy, przez odniesienie do podstawy prawnej obowiązku świadczenia i obowiązującego w jej ramach mechanizmu identyfikacji osoby uprawnionej. Z drugiej jednak strony, Sąd Rejonowy zauważa, że takie podejście może budzić wątpliwości, gdyż prowadzi do usankcjonowania nietypowej kategorii tytułów egzekucyjnych „na okaziciela”, a przepisy z zakresu egzekucji ani wprost, ani też pośrednio nie potwierdzają, aby kreowanie tego rodzaju tytułów egzekucyjnych było dopuszczalne. Odrzucenie możliwości tworzenia takich tytułów egzekucyjnych służy wzmocnieniu bezpieczeństwa obrotu. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę na możliwość przezwyciężenia na gruncie przepisów ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz.U. z 2015 r. poz. 238) trudności związanych z imiennym ustaleniem wszystkich obligatariuszy w celu zabezpieczenia ich praw, przez ustanowienie administratora zabezpieczenia, który wykonuje obowiązki wierzyciela z tytułu zabezpieczenia we własnym imieniu, lecz na rachunek obligatariuszy (art. 29). Zatem, wówczas podmiot udzielający zabezpieczenia mógłby się poddać egzekucji na rzecz imiennie oznaczonego administratora zabezpieczenia.
Uchwała
Sądu Najwyższego – Izba Cywilna
z dnia 28 czerwca 2017 r.
III CZP 10/17
Tytuł egzekucyjny w postaci aktu notarialnego, w którym dłużnik poddał się egzekucji w trybie art. 777 § 1 pkt 5 k.p.c. musi zawierać oznaczenie wierzyciela w sposób określony w art. 92 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1796 ze zm.).
Art. 92 § 1. ustawy Prawo o notariacie Akt notarialny powinien zawierać:
Zgodnie z art. 92 § 1 pkt 4 PrNot akt notarialny powinien zawierać m.in. imiona, nazwiska, imiona rodziców i miejsce zamieszkania osób fizycznych, nazwę i siedzibę osób prawnych lub innych podmiotów biorących udział w akcie. W sytuacji, gdy wierzyciel bierze udział w czynności dokumentowanej aktem notarialnym w związku, z którą dłużnik składa oświadczenie o poddaniu się egzekucji, jest on indywidualizowany w sposób określony w tym przepisie. Nie ma jednak uzasadnionych podstaw do przyjęcia, że w przypadku, gdy w akcie nie uczestniczy bezpośrednio wierzyciel, to notariusz nie jest obowiązany do jego indywidualizacji, w sposób określony w art. 92 § 1 pkt 4 PrNot. Wszak na podstawie aktu notarialnego następuje nabycie uprawnień wierzyciela, a zatem w sposób pośredni uczestniczy on w tego rodzaju czynności prawnej jako jej beneficjent, ze skutkami dla postępowania o nadanie klauzuli wykonalności, a następnie postępowania egzekucyjnego.Zważywszy na istotę tytułów egzekucyjnych, w tym także, jak w przypadku notarialnych tytułów egzekucyjnych nie pochodzących od sądu i ograniczoną kognicję sądu w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności, obligatoryjnym elementem takich tytułów jest skonkretyzowanie osoby wierzyciela, na rzecz którego ma być prowadzona egzekucja w sposób przewidziany w art. 92 § 1 pkt 4 PrNot.